Bu rapor, 2021 senesinde 1 Ocak’tan 31 Aralık gününe kadar günbegün Türkiye’de kayıt dışı alkol tüketim verilerinin değerlendirilmesi sonucu ortaya çıkmış.

Gelecek sayılardan haberdar olmak için bültene abone olmayı ve arkadaşlarınıza tavsiye etmeyin unutmayın. Link burada.

Hazırsanız başlayalım!

Türkiye'de kayıt dışı alkol tüketimi üzerine bulgular.

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Önce Kavramlar…

Sahte içki, alkolizm.

Sahte içki: Etil alkolden üretilmesi gereken içkinin düşük maliyet nedeniyle metil alkolden üretilmesi. Sahte içki ölüm ve zehirlenme başta olmak üzere ciddi sorunlar yol açabiliyor.
Alkolizm: Alkollü içkilere kişinin tutkunluk derecesinde bağlı olması durumu.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu.

Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu, Türkiye’de alkollü içkilere yönelik kamu politikalarını izleyen; alkollü içkilere dair üretilen kamu politikalarının kısıtlayıcı doğasına karşı özgürlükçü bir bakış açısıyla kamuoyunu bilgilendiren ve farkındalık artırmaya çalışan bir sosyal girişim.

III. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ

Kurumsal kaynak, medya taraması ve uzman görüşü…

Veriler çeşitli medya kuruluşlarının bir yıl boyunca günlük periyotlarla takip edilmesi ve 3 ayda bir kamuoyu ile paylaşılması sonucu toplanılmış.

Verileri derlerken ayrıca DSÖ, Sağlık Bakanlığı, TÜİK, Dünya Bankası, Euro Care, İçişleri Bakanlığı ve Sayıştay kaynak kurum olarak kullanılmış. Bununla beraber raporda kamu politikası önerileri ve eleştirileri yer alıyor.

IV. BULGULAR

Rapor bize ne söylüyor?

Türkiye içki tüketiminde son sırada, vergi yüzdelerinde ise ilk sıralarda yer alıyor. Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında alkollü içki tüketimi ve vergi yüzdeleri arasında bir ölçülülük bulunmuyor. 47 Avrupa ülkesi içinde alkollü içki tüketiminde son sırada. Buna karşılık alınan vergi yüzdesi bakımında 3. sırada.

Alkollü içkiden alınan vergi her yıl otomatik olarak artıyor. 4260 sayılı ÖTV Kanununa göre alkollü içkiler arasında 2021 yılında alınan en yüksek vergi oranı 70 cc’lik rakıya ait.( %260).
Uzmanlar Türkiye’de alkolizm sorununun bulunmadığı görüşünde. Özellikle Türkiye’de en çok tüketilen alkollü içkinin bira olması bu görüş için temel veri konumunda.
Türkiye çapında 2021 yılında yapılan kayıt dışı alkol operasyon sayısı 720. Bu operasyonlarda toplam 3 bin 598 kişi hakkında adli işlem başlatılmış.
Kayıt dışı alkol operasyonlarında toplamda 1 milyon 135 bin 172 litre kaçak/sahte içki ele geçirilmiş. Bu operasyonlar sırasında alkol dışında en çok ele geçirilen ürün sahte bandrol.
Operasyonların yoğunlaştığı 3 il sırayla: İzmir (45), Adana (37) ve İstanbul (35).
Sahte içkiye bağlı olarak birçok sağlık sorunu ortaya çıkıyor. Fakat sağlık sorunlarının yanı sıra 2021 yılında sahte içkiye bağlı zehirlenme nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 109.
Raporu hazırlayan uzmanlara göre Türkiye’de mevcut bir alkol sorunu yok. Ayrıca uzmanlar sahte içkinin ölçüsüz kamu politikalarının sonucu olduğu görüşünü taşıyor.

V. TARTIŞMA

Dikkat! Bu bardakta fahiş vergi var.

2012 yılından bu yana alkollü içkilerden alınan ÖTV, üretici fiyat endeksi oranında artırılıyor. 4 Ocak 2021 tarihinde bu uygulamaya bağlı olarak alkollü içkilerden alınan vergi miktarları yeniden düzenlendi. Düzenleme sonrası alkollü içki için tavsiye edilen satış fiyatı olan 175 liranın 130 lirası vergi olarak karşımıza çıkıyor. Uzmanlara göre son 10 yılda alkollü içkilerde yaşanan vergi artış oranı %443.

Burada vergilendirme politikasındaki ölçüsüzlük oldukça dikkat çekici. Ölçüsüz vergilendirme politikasını yalnızca bağımlılıkla mücadele kapsamında ele almak yetersiz kalıyor. Vergilerin artması bireylerin kaçak yollara başvurmasına ve ciddi sıkıntılar doğmasına yol açıyor. Ayrıca Türkiye’de yaygın bir alkol bağımlılığı sorunu olup olmadığı da tartışmalı. Dolayısıyla söz konusu kamu politikasının etkinlik ve hakkaniyet ilkelerine ters düştüğü ideolojik bir şekilde uygulandığı söylenebilir.

Alkollü içkilerin vergilendirilmesinde tartışmaya açılan bir diğer konu ise vergileme kapasitesi ve Laffer eğrisi.

Uzmanlar 2006 yılında tahsil edilen 100 liralık ÖTV’nin 5 lirasının alkollü içkilere ait olduğunu dile getirirken 2019’da ise bu sayının 10 lira olduğunu belirtiyorlar. Dolayısıyla zaman içinde alkollü içkilere bağlı olarak devletin gelirinde bir artış öngörülüyor. Ancak maliye yazınında bir vergi oranın büyümesinin belli noktadan sonra toplam vergi gelirini düşüreceğine dönük vergi oranı ve vergi hasılatı arasında bir ilişki kuruluyor. Bu ilişkiye Laffer eğrisi deniyor.

Bazı yorumcular, alkolden alınan vergi oranının maksimum düzeyi geçtiğini ve devletin elde etmesi muhtemel vergi gelirinden daha az bir gelir elde ettiğini düşünüyorlar. Konunun bu yönü kamu politikasının bir hayat tarzını baskılama ya da tersi yönünde bir hayat tarzını dayatma aracı olarak kullanıldığı düşüncesini destekliyor.

V. GELECEK SAYIDA

Gelecek sayıda Bianet tarafından hazırlanan Medya Sahipliği İzleme raporunu inceleyeceğiz. Bülteni sevdiysen şayet abone olmayı ve arkadaşlarına tavsiye unutma.

Link burada.

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bak zâtına.

Ömer Burak Tek & Şeyma Samur & Mansur Menteş & Ali Buğra Kara tarafından hazırlandı.

Kategoriler

#100

#100 Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı | SEGE-2017

#Gelişmişlik Düzeyi#Kalkınma#SanayiTürkiye

#99

#99 Freedom House | 2023 Dünya Özgürlük Raporu

#ÖzgürlükDemokrasiDünya