#99 Freedom House | 2023 Dünya Özgürlük Raporu

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Önce kavramlar…

Özgürlük, demokrasi.

• Özgürlük: Herhangi bir koşulla sınırlanmama. Zorlamaya, kısıtlamaya bağlı olmaksızın düşünme ve davranma durumu.
• Demokrasi: Siyasal denetimin doğrudan doğruya halkın ya da halk tarafından seçilen temsilcilerin elinde bulunduğu yönetim biçimi.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

Freedom House

Washington merkezli siyasi özgürlük, demokrasi, insan hakları gibi konularında politik savunuculuk yapan kar amacı gütmeyen bir kuruluş.

Dünya Özgürlük Raporu, İnternette Özgürlük Raporu gibi yıllık raporlar hazırlayarak ülkelerdeki özgürlük seviyesine yönelik çalışmalar yürütüyor.

III. METODOLOJİ

Göstergeler, uzman görüşü.

Rapor, 195 ülkenin ve 15 bölgenin 2022’deki özgürlük durumunu değerlendiriyor. Her ülke ve bölge, siyasi haklar ve sivil özgürlükler olmak üzere toplam 25 göstergede 0 ile 4 arasında puanlanıyor. Bu puanlar eşit ağırlıkta değerlendirilerek 3 başlıkta (genelde özgür, kısmen özgür veya özgür olmayan) kategorize ediliyor. Raporun metodolojisindeki göstergeler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi standartlarına dayanarak hazırlanıyor.

IV. BULGULAR

Küresel özgürlük son 17 yıldır azalıyor.

• Raporun ilk yayımlandığı 1973 yılında 148 ülkeden 44’ü Özgür olarak derecelendirilmişken bugün, 195 ülkeden 84’ü Özgür olarak derecelendiriliyor.
• 34 ülkede özgürlükler adına iyiye doğru bir eğilim varken 35 ülkede genel bir düşüş yaşanıyor.
• Raporda en az 157 ülkede medya özgürlüğünün baskı altında kaldığı ifade ediliyor.
• Son 17 yılda, raporun medya özgürlüğü göstergesinde 0 puan alan ülkelerin sayısının 14’ten 33’e yükseldiği görülüyor.

Demokrasiye doğrudan saldırılar.

• 2022’de siyasi haklar ve sivil özgürlüklerde dramatik bir düşüş olduğu vurgulanıyor.
• Darbe ve darbe girişimlerinin uzun vadede insan haklarını ciddi şekilde zayıflatabilecek sonuçları olabileceği vurgulanıyor.
• Rapora göre, 2023 yılında özgürlükte en büyük düşüşün yaşandığı ülke: Burkina Faso. Ülke, iki ardışık darbe sonucunda Kısmen Özgür statüsünden Özgür Olmayan statüsüne düştü.
• Peru’nun özgürlük puanının azaldığı görülüyor. Devlet Başkanı Pedro Castillo’nun kendi kendine bir darbe girişimi yapması, ülkede büyük protestolara neden oldu ve ülkeyi Özgür’den Kısmen Özgür’e statüsüne düşürdü.
• Tayland’da 2014’te gerçekleşen darbenin etkileri hala hissediliyor. Ülkedeki insan hakları örgütleri 2022 yılında giderek artan yoğun hukuki istismara maruz kaldı.
• 2016’da Türkiye’de gerçekleşen başarısız darbe girişiminin, siyasi haklar ve sivil özgürlükler üzerinde uzun vadeli etkilere sahip olduğu vurgulanıyor.
• Raporda, Türkiye’deki hükümetin, muhalif kampanyaları ve bağımsız medyayı bastırmak için 2022’de yeni yasalar çıkardığı belirtiliyor.

Otoriter yönetimin insani bedeli.

• 21 ülke ve bölgedeki hükümetler ve işgalci güçler, bir kültürü yok etmek ya da siyasi dengeleri değiştirmek amacıyla bir ülkenin ya da bölgenin etnik yapısını zorla değiştirmek için çeşitli yöntemler kullandı.
• Tunus, Kaïs Saïed’in eylemleri sonucunda 2023 yılında özgürlükte yaşanan en büyük puan düşüşlerinden üçüncüsüne sahne oldu.
• Çin, Xinjiang, Tibet ve İç Moğolistan’da etnik azınlık gruplarının kültürlerini ve coğrafi konsantrasyonlarını kırmayı amaçlayan zorla etnik değişim politikaları izlemeye devam ediyor.
• Myanmar’da Rohingya halkına ve diğer bazı etnik gruplara karşı şiddetli saldırılar gerçekleşiyor.

Özgürlük için bir dönüm noktası.

• 2022 yılı dünyanın uzun süren özgürlük durgunluğunun dibe vurabileceğini gösteriyor.
• Politik haklar ve medeni haklar açısından genel iyileşme kaydeden ülke sayısı ile genel düşüş kaydeden ülkeler arasındaki fark en düşük seviyede.
• 35 ülkede düşüş yaşanması, küresel özgürlükteki bu olumsuz eğilimin başladığından beri kaydedilen en düşük sayı.
• Özgürlüklerde çeşitli şekillerde iyileşmeler gerçekleşiyor. COVID-19 kısıtlamalarının geri çekilmesi nedeniyle sekiz ülke, sivil özgürlüklerde mütevazı iyileşmeler kaydetti.
• Özgürleşme konusunda en olumlu gelişmeler: Latin Amerika ve Afrika’da gerçekleşen rekabetçi seçimler.
• Başarılı rekabetçi seçimlerin ardından, Lesotho 3 puan ve Kolombiya ise 6 puan artışla siyasi haklar ve sivil özgürlükler puanlarını yükseltti.
• Slovenya’da 20 yılın en yüksek seçmen katılımıyla gerçekleşen rekabetçi seçimler, sağcı popülist hükümetin yenilgisiyle sonuçlandı.

Son on yıl.

• Son on yılda dünyanın her bölgesinde özgürlüklerde dramatik düşüşler gözlemleniyor.
• Libya 33 puan düşüş yaşayarak son on yılın en çok özgürlüğünü kaybeden ülkesi.
• Libya’yı Nikaragua, Güney Sudan, Tanzanya ve Türkiye takip ediyor.
• Rapora göre, Türkiye son on yılda 29 puan kaybederek Özgür Olmayan statüsüne düştü.

İfade özgürlüğü kısıtlamaları.

• Basın özgürlüğü, bağımsız gazeteciliğe yönelik özgürlüğün hızla azaldığı bir alan.
• 2005’ten 2022’ye kadar, medya özgürlüğü endeksinde 4 üzerinden 0 alan ülkelerin sayısı 14’ten 33’e çıktı.

Bölgesel özgürlükler.

• Afrika’da hükümet değişiklikleri 2022 yılının önemli gerilim noktalarından biri oldu. Yolsuzluk, kötü yönetim, COVID-19 ve Ukrayna’daki savaş, askeri ya da yürütme yetkililerinin iktidarı ele geçirmesini kolaylaştırdı.
• Afrika’da nüfusun yalnızca %14’ü Özgür statüsünde yaşıyor.
• Amerika kıtasındaki insanların %66’sı Tamamen Özgür ve %23’ü Kısmen Özgür statüsünde yaşıyor.
• Amerika’da uzun süreli diktatörlüklerin çöküşüne rağmen bölgedeki ülkeler hala ciddi siyasi istikrarsızlıkla mücadele ediyor.
• Asya-Pasifik bölgesindeki nüfusun %23’ü Özgür Değil ve %33’ü Kısmen Özgür statüsünde yaşıyor.
• Avrasya bölgesinde Özgür statüsüne sahip bir ülke yok. İnsanların %67’si Özgür Değil ve %33’ü Kısmen Özgür.
• Avrupa’da insanların yalnızca %2’si özgür değil.
• Orta Asya bölgesinde her 100 insandan yalnızca 3’ü tamamen özgür.

Küresel özgürlük.

• Dünyada insanların sadece %20’si Özgür statüsünde.
• Özgür Değil olarak belirlenen 57 ülke arasında, 16 ülke siyasi haklar ve sivil özgürlükler açısından en kötü toplam puanlara sahip. Bu ülkelerden bazıları: Güney Sudan, Suriye, Türkmenistan, Eritre ve Kuzey Kore.
• Raporda 2023’te özel olarak dikkat edilmesi gereken ülkeler arasında Türkiye de bulunuyor.

Politika önerileri.

• Dünyada gerileyen demokrasiler, sivil özgürlükler, siyasi haklar ve özgürlük için otoriterlere desteğin durdurulması gerektiği vurgulanıyor.
• Ukrayna’nın zaferi için yardım edilmesi, basın özgürlüğünün ve kişisel ifade özgürlüğünün korunması, insan hakları savunucularına ve kritik noktalardaki ülkelere ve bölgelere dramatik destek sağlanması politika önerileri arasında yer alıyor.

V. BİR REKLAM

Sivil Toplum Akademisi’nin 2016 yılından bu yana düzenlediği Kurumsal Gelişim Eğitim Programı 13. Dönem eğitimleriyle devam ediyor! 📣

Kurumsal Gelişim Eğitim Programı ile STK’ların kapasitelerini geliştirmenin yanında ürettikleri faydayı ve etkiyi artırmak amaçlanıyor.

Katılımcılar bu dönem insan kaynağı ve gönüllü yönetimi, yönetim ve organizasyon, politika yapımına aktif katılım, iletişim yönetimi, mali kaynak geliştirme ve yönetme, savunuculuk üzerine altı farklı alanda eğitim alacaklar.

Ders içeriklerine dair detaylı bilgi ve program takvimi için:

🔗 Tıklayınız.

VI. BİZDEN KISA KISA

• Rapor Bülteni e-posta bülteni 2.167 aboneye ulaştı! Her sayımız yaklaşık 2 bin kişi tarafından okunuyor. Emeklerimizin karşılığını görmek bizi mutlu ediyor.
• İçeriklerimizi ve etkinliklerimizi kaçırmamak için WhatsApp Topluluğumuza abone olabilirsiniz. Topluluğumuza ulaşmak için tıklayın.
• Dr. Zeynep Kurnaz ve Serhat Şabap #RaporaGöre’nin 2. sezonun 10. bölümünde TRT World Research Center tarafından hazırlanan “Engellilik ve Kamusal Alan” adlı rapor üzerine konuştu. İzlemek için tıklayın.
• En büyük destekçimiz okuyucularımız. Topluluğumuzu büyütmek ise en önemli motivasyonumuz. Bülteni arkadaşlarınıza tavsiye etmek için:

Rapor Bülteni’ni Paylaş!

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bakın zâtınıza.

Rapor Bülteni Ekibi