#1 Oxfam | 2020 Eşitsizlik Raporu

I. ÖNCE KAVRAMLAR

• Yoksulluk, toplumun yaşam standardına erişememe, temel gereksinimlerini karşılayamama durumu. Ekonomik, sosyal ve siyasi boyutu olması sebebiyle yoksulluğun kapsamı zamana ve mekâna göre değişiklik gösteriyor. Bunun beraber yoksulluğu sadece gıda ve gelire indirgemek doğru değil. Örneğin OECD kişinin yoksul sayılmaması için birçok alanda yeterli kabiliyete sahip olması gerektiğini ifade ediyor.
  • Ekonomik kabiliyetler; gelir elde etme, tüketme ve özel mülkiyet kazanma yeteneği anlamına gelir.
  • İnsani kabiliyetler; sağlık, eğitim, beslenme, barınma ve temiz suyu temel alır.
  • Politik kabiliyetler; insan hakları, kamu politikaları ve politika öncelikleri üzerinde söz hakkını içerir.
  • Sosyo-kültürel kabiliyetler; kişinin toplumda değerli bir birey olarak yer alma yeteneğine ilişkindir.
  • Koruyucu kabiliyetler; insanların ekonomik, sosyal ve benzeri dışsal şoklara karşı koyabilme gücünü kapsar.
• Eşitsizlik, toplam refahın bireyler arasındaki dağılımındaki farklılık. Toplam refahın bireyler arasındaki dağılımı ne kadar farklılık gösteriyorsa eşitsizlik o kadar yüksek oluyor. Eşitsizlik de yoksulluk gibi çok boyutlu bir kavram. Bu sebeple cinsiyet, etnik kimlik, ekonomik durum, hükümet politikaları gibi birçok etken eşitsizliği etkiliyor.
• Ücretsiz emek, üretilen mal ve hizmet karşılığında doğrudan bir ücret veya benzer bir ödeme alınmayan emek. Bir ev hanımının bulaşık yıkaması, büyükannenin kızı işteyken torununa bakması veya bir şirkette karşılığında ücret alınmadan yapılan stajyerlik faaliyeti ücretsiz emeğe örnek gösterilebilir.
• Bakım emeği, gündelik hayatın sürdürülmesi için özel bir alanda her gün tekrarlanan emek. Örneğin evde yaşayan kişilere yemek hazırlamak, güçten düşen yaşlıların ihtiyaçlarını karşılamak, su taşımak, kıyafet yamamak bakım emeği kapsamında değerlendiriliyor.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

III. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ

• Zenginlik ve eşitsizlik eğilimleri,
• Ücretsiz bakım işi,
• Vergiler ve bakım açığı.

Forbes Dergisi hem yıllık hem de günlük olarak milyarderlerin net servetlerinin sıralı bir listesini yayınlıyor. Mevcut analiz için Oxfam, 2019/Mart ayında yayınlanan yıllık listeyi kullanmış ve bu listeye göre milyarderlerin (2.153 kişi) sahip olduğu toplam servet 8,7 trilyon dolar.

Credit Suisse ise her yıl Global Servet Raporunu ve beraberindeki Global Servet Veri Kitabını yayınlamakta. Bu yayınlar 2000 yılından bu yana 200’den fazla ülke için kişilerin servetlerine dair verileri bilgileri içeren bu iki yayın küresel zenginliğin ülkeler içinde ve ülkeler arasında nasıl dağıtıldığına ilişkin derinlemesine, uzun vadeli bir genel bakış sağlayan en kapsamlı referans niteliği taşıyor.

IV. BULGULAR

• Sayıları sadece 2.153 kişi olan dünya milyarderleri, 4,6 milyar insanın toplam servetinden daha fazla servete sahip.
• Dünyanın en zengin %1’inin serveti, geri kalan 6,9 milyar insanın servetinin iki katından daha fazla.
• Eğer herkes servetini 100 dolarlık kâğıt para haline getirip üzerine otursa, insanlığın çoğunluğu ancak yerde oturabilir. Zengin bir ülkedeki orta sınıf bir kişi sandalye seviyesinde, dünyadaki en zengin 2 kişi ise uzaya kadar çıkabilir.
• En zengin %1 insanın mal varlığı önümüzdeki 10 yıl boyunca sadece %0,5 oranında daha fazla vergilendirilirse elde edilen parayla eğitim, sağlık, yaşlı bakımı ve diğer sektörlerde 117 milyon kişi bakım işleri için istihdam edilebilir ve bakım ihtiyacının tamamı karşılanabilir.
• En zengin beş milyarderin ortalama serveti 90 milyar dolar. Mısır’da piramitlerin inşasından (MÖ 2.500 civarı) bu yana bir kişi her gün 10 bin dolar biriktirseydi bugün en zengin beş kişinin ortalama servetinin yalnızca beşte birine sahip olabilecekti.
• Milyarderlerin serveti, 2008’den 2019’a yıllık ortalama %7,4 büyüyerek (2019 fiyatlarıyla) 5,2 trilyon dolardan 8,7 trilyon dolara çıktı.
• Parasını hayranlık uyandırıcı bir şekilde dağıtmaya kendini adamış olan Bill Gates’in bile serveti hâlen 100 milyar dolar. Bu rakam Microsoft’un başına geçtiğinde sahip olduğunun iki katı.
• Dünya çapında toplanan verginin sadece %4’ü servetin vergilendirilmesinden geliyor. Aşırı zenginler vergi yükümlülüklerinin %30’undan kaçabiliyor. Aşırı düşük olan şirket vergileri sayesinde şirketlerin kârı servetlerine ekleniyor. 2011- 2017 yılları arasında G7 ülkelerinde ortalama ücretler %3 oranında artmışken, zengin hissedarların kâr payı 31% oranında arttı.
• Milyarderler servetinin üçte birini miras yoluyla elde ediyor. Bu miras aktarımı demokrasiyi zayıflatan yeni bir aristokrasiyi oluşturuyor.
• Dünya nüfusunun neredeyse yarısı günde 5,5 dolar ya da daha azıyla geçinmeye çalışıyor. Pek çok insan bir hastane faturası ya da kötü bir hasat sebebiyle yoksulluğa düşme riski altında.
• 1980-2016 arasında en zengin %1 küresel gelir artışının her bir dolarından 27 sent aldı. Bu rakam, her dolardan 12 sent alan en alttaki %50’nin payının iki katından daha fazla.
• Küresel eşitsizlik, servet eşitsizliği üzerinden şekilleniyor çünkü servet eşitsizliği hem politika üreten mevkilerin ele geçirilmesine hem de eşitsizliğin kuşaklar arasında devam etmesine neden oluyor.
• Ekonomik eşitsizlik aynı zamanda cinsiyet eşitsizliğinin üzerinde yükseldiği için ekonomi piramidinin en altındakilerin çoğunluğu kadın. Kadınlar ve kız çocuklar sıklıkla düşük ücretli ve güvencesiz işlerde çalışmakta. Aynı zamanda ücretlendirilmeyen ya da eksik ücretlendirilen bakım emeğinin büyük bir kısmını onlar üstleniyor.
• Yerel topluluklarda ve düşük gelirli ülkelerde günde 14 saate kadar bakım işini kadınlar üstleniyor. Bu rakam aynı topluluklardaki erkeklerin üstlendiği bakım işinin beş katından daha fazla.
• 15 yaş ve üstü kadınların karşılıksız emeğinin parasal değeri yılda asgari 10,8 trilyon dolar. Bu rakam küresel teknoloji endüstrisinin değerinden 3 kat daha fazla.
• Dünya çapında çalışma yaşında olan kadınların %42’si ücretlendirilmeyen bakım sorumlulukları yüzünden iş gücüne dahil değil. Bu rakam erkekler için yalnızca %6.
• Ücretlendirilmeyen bakım emeğini üstlenen kız çocuklarının eğitime katılım oranları diğer kız çocuklarınınkinden çok daha düşük.
• Dünyadaki yaklaşık 67 milyon ev içi emekçinin %80’i kadın.
• Diğer emekçilerle kıyaslandığında, her 10 ev içi emekçisinin sadece 1 tanesi iş kanunları tarafından eşit şekilde korunuyor.
• Ev içi emekçilerinin %50’si asgari ücret yasasının sunduğu korumadan faydalanmıyor ve %50’sinden fazlasının çalışma saatlerini sınırlandıran herhangi bir yasal bir koruma yok.
• Ev içi emekçilerinin %90’ının sosyal güvenceye erişimi bulunmuyor (örneğin doğum hakları ve yan haklar).
• Uluslararası Çalışma Örgütü 2030 yılına gelindiğinde dünya çapında bakıma ihtiyaç duyacak ek 100 milyon yaşlı ve 100 milyon 6-14 yaş arası çocuk olacağını tahmin etmekte. Bu durum yakın gelecekte bakım emeğine ihtiyacın daha da artacağı anlamına geliyor.
• 2025 yılına gelindiğinde, dünya çapında yaklaşık 2,4 milyar insan iklim değişikliği nedeniyle yeterli suyun bulunmadığı alanlarda yaşayacak ve pek çok kadın ve kız çocuğu suya erişebilmek için daha fazla yolu yürüyerek kat etmek zorunda kalacak.
• Kadınlar dünya servetinin %40’ına sahip ancak bu rakam önemli bölgesel farklılıkları içeriyor. Örneğin Afrikalı kadınlar bölgenin servetinin yalnızca %30’una sahip.

V. GÖRÜŞ

Dünyanın en zengin %1’inin serveti, geri kalan 6,9 milyar insanın servetinin iki katından daha fazla. Servet sahipleri işe aldıkları iyi yöneticiler sayesinde servetlerinin katlanarak büyümesini keyifle izliyor. Milyarderlerin 3’te 1’i servetini miras yoluyla elde etti. Buna mukabil dünya çapında toplanan verginin sadece %4’ü servetin vergilendirilmesinden geliyor. Diğer tarafta ise dünya nüfusunun neredeyse yarısı günde 5,5 dolar ya da daha azıyla geçinmeye çalışıyor. Pek çok insan bir hastane faturası ya da kötü bir hasat sebebiyle yoksulluğa düşme riski altında. Eşitsizlik aynı zamanda cinsiyet eşitsizliği üzerinden şekilleniyor. Bulaşık yıkamak, su taşımak, çocuklara bakmak gibi gündelik hayatın devamı için gerekli emeğin çoğunu kadınlar üstleniyor. Bu durum eşitsizliği her gün ama her gün yeniden doğuruyor.

VI. GELECEK SAYIDA

Hoşça bakın zatınıza.

Rapor Bülteni Ekibi.