#40 İnanç Özgürlüğü Girişimi | 2021 Türkiye’de Din, İnanç veya İnançsızlık Temelli Nefret Suçları Raporu

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Önce kavramlar…

Nefret söylemi, nefret suçu, ayrımcılık suçu, önyargı saiki.

• Nefret söylemi (Hate speech): Belirli insan gruplarına yönelik nefret biçimlerini yayan, teşvik eden, meşrulaştıran her türlü ifade biçimi. Nefret suçlarının zihinsel ve ideolojik arka planını oluşturur.
• Nefret suçu (Hate crime): Belirli insan gruplarına yönelik önyargı veya önyargıların neden olduğu cezai fiiller. Bu fiillerle mücadelenin 1960’lı yıllarda ABD’de, özellikle Yahudilere ve Siyahlara yönelik saldırıları engellemek amacıyla başlatıldığını görüyoruz.
• Ayrımcılık suçu: Bir kişiye mensup olduğu gruba karşı duyulan nefret veya önyargı nedeniyle dezavantaj oluşturacak şekilde muamele edilmesi.
• Önyargı saiki: Failin, suçun hedefini bazı ayırt edici özelliklerine dayanarak seçmesi. Ceza Kanunu’na göre suç sayılan bir fiil önyargı saikiyle işlendiyse nefret suçu kapsamına giriyor.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

İnanç Özgürlüğü Girişimi.

2011 yılında Mine Yıldırım tarafından kurulan İnanç Özgürlüğü Girişimi; Türkiye’de düşünce, din veya inanç özgürlüğü hakkının herkes için korunması amaçlıyor. Bu bağlamda konuyla ilgili izleme, belgeleme, raporlama ve savunuculuk faaliyetleri yürütüyor. Girişim 2013 yılından itibaren Norveç Helsinki Komitesi’nin yürüttüğü bir insan hakları projesi olarak devam ediyor.

III. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ

Çoklu veri toplama, yargı kararları, medya izlemesi.

 2021 yılını kapsayan bu izleme çalışmasında, inanç topluluklarından gelen bildirimler, medya izleme sürecinde erişilen veriler (10 Ocak- 31 Aralık 2021) ve bunlarla ilgili bilgi toplama sürecinde elde edilen veriler derleniyor.

Raporda yer alan veriler mevzuat ve mevcut yargı kararları ile birlikte değerlendiriliyor. Ardından nefret suçları farklı başlıklarla kategorize ediliyor. (Yahudi karşıtlığı, İslamofobi, Ateistlere, Alevilere, başörtülü kadınlara ve Yehova Şahitlerine duyulan önyargılar vs. ) Raporun sonunda ise kamu yetkililerine, sivil topluma ve çeşitli gruplara yönelik politika önerileri yer alıyor.

IV. BULGULAR

2021 yılında tespit edilen nefret suçları.

• Rapor kapsamında Türkiye’de 2021 yılı içerisinde din, inanç veya inançsızlıkla bağlantılı ön yargılarla işlenmiş 29 nefret suçu veya olayı tespit ediliyor.
• 2021 yılında erişilen verilere göre Alevilerin 12, Hıristiyanların 10, Yahudilerin 5 ve Ateistlerin 2 nefret suçunun hedefi olduğu belirtiliyor.
• Nefret suçlarında ibadet yeri veya mezarlıklara zarar verme (11 adet) eylemi başı çekiyor. Devamında tehdit/tehdit edici davranış (8 adet), mala ve eşyaya zarar verme (6 adet) , hakaret (3 adet) ve kişilere yönelik şiddet içeren saldırı (3 adet) suçları sıralanıyor.
• En çok nefret suçunun yaşandığı il İstanbul (8). Ayrıca 4 adet çevrimiçi suç tespit ediliyor. Nefret suçunun işlendiği tespit edilen diğer iller şöyle: Diyarbakır, Adana, Amasya, Ankara, Artvin, Batman, Elazığ, Hatay, İzmir, Manisa, Şanlıurfa, Şırnak, Tokat, Van, Yalova.

Nefret suçlarının raporlanmasına yönelik birçok engel var.

• Mağdurların nefret içerikli eylemleri kanıksamış olması, ihbar konusunda eşiklerin yüksek olması, dışlanma riskini düşünerek ihbar etmemeyi tercih etmesi bu engellerin başında geliyor. Mağdurların iddialarının ciddiye alınmayacağına veya ihbar etmeleri halinde daha büyük mağduriyete uğrayacaklarına dair endişeleri de bu engeller arasında kabul ediliyor.

İşlenen suçlarda önyargı saiki gözardı ediliyor.

• Raporda, nefret suçlarının hiçbirinde nefret suçu boyutunun irdelendiği etkili bir hukuki sürecin yürütülmediği vurgulanıyor.
• Bazı mekanlar tekrarlayan bir şekilde hedef alınıyor. Tespit edilen olaylar değerlendirildiğinde, din veya inanç topluluklarıyla ilişkili bazı mekânların tekrarlayan bir şekilde hedef alındığı da ortaya çıkan bulgular arasında.

Raporda konuya dair mevzuatın yetersiz olduğu vurgulanıyor.

• İnsan Hakları Eylem Planı’nda (Nisan, 2021) bir yıl içinde; ayrımcılık ve nefret suçuna ilişkin TCK’da yeni bir düzenleme yapılması ve suçlara ilişkin veri tabanı oluşturulması hedefleniyor. Fakat raporda, bu hedeflerin yerine getirilmediği ve Türkiye’de nefret suçu mevzuatının hala yetersiz olduğu tespiti yapılıyor.

Peki ya çözüm?

Kamu yetkililerine yönelik öneriler.

• Öncelikle nefret suçlarına ilişkin mevzuat düzenlenmeleri yapılması ve nefret suçlarının ayrıştırılmış bir şekilde kayıt altına alınması öneriliyor.
• Bir kamu kurumu, nefret suçlarını izleme ve istatiksel verileri toplama sürecini yürütmek üzere yasal düzenleme ile görevli kılınmalı.
• Kolluk kuvvetini süreç içinde aktif hale getirecek bir takım düzenlemeler yapılmalı. Çünkü kolluk kuvvetlerinin önyargı saikine ilişkin kanıtları tespit etmesi sonraki ceza yargılaması sürecini de doğrudan etkiliyor.
• Mağdurların desteklenmesi için ihtiyaçlarına yönelik çok boyutlu tedbirler alınmalı.
• Kişilerin veya toplulukların güvenlik ihtiyaçları sağlanmalı. Statüsüye bakılmaksızın ibadet için kullanılan yerler ve toplumsal mekânlar etkin bir şekilde korunmalı.
• Kolluk kuvvetleri ile sivil toplum ve din veya inanç toplulukları arasında bilgi paylaşımı ve iş birliği güçlendirilmeli.
• Nefret suçlarına ilişkin raporlamanın veya ihbarın yeterli olmadığı göz önünde bulundurularak mağduriyet anketi çalışması yapılmalı.

Sivil topluma yönelik öneriler.

• Medyayla işbirliği kurulmalı. Nefret suçlarıyla ilgili doğru bilgileri yaygınlaştırmak ve farkındalığı artırmak için medyayla ilişki kurmaya ağırlık verilmeli.
• Daha geniş bir savunuculuk yürütmek için koalisyonlar veya platformlar kurulmalı.
• Profesyonellere yönelik eğitimler planlanmalı. (Polis kurumları, hukukçular, sosyal hizmet çalışanları, öğretmenler ve sağlık hizmeti profesyonelleri gibi)

Din veya inanç topluluklarına yönelik öneriler.

• Nefret suçu konusunda farkındalık yükseltme çalışmaları yürütülmeli.
•  Nefret suçu mağduru olan kişi veya topluluklara pratik destek sunumu ve bilgi paylaşımı yapılmalı.

V. BİR KİTAP

Vicdan Zorbalığa Karşı, Stefan Zweig (Çev:Zehra Kurttekin), Can Yayınları,2019

İnsanca yaşamak için düşünce özgürlüğünün ve hoşgörünün altının çizildiği Vicdan Zorbalığa Karşı romanında Zweig, raporda değinilen nefret suçlarına karşı bir nevi geçmişten gelip şöyle sesleniyor: “Katletmek ikna etmek anlamına gelmez.”

Kitap düşünce ve vicdan özgürlüğünü savunan Castellio ile farklı görüşlere tahammülsüzlük ile öne çıkan Calvin’in mücadelesini anlatıyor. Zweig eserinde Castellio aracılığıyla insanlığa din ve vicdan özgürlüğünün ne kadar önemli olduğunu çarpıcı şekilde ortaya koyuyor.

VI. GELECEK SAYIDA

Gelecek sayıda Sivil Toplum ve Medya Çalışmaları Derneği tarafından hazırlanan Sivil Toplum İhtiyaç ve Motivasyon Araştırması raporunu inceleyeceğiz.

Rapora ilişkin geri bildirim vermek veya incelememizi istediğin bir rapor olursa bize yazmaya çekinmeyin: 📩 raporbülteni@gmail.com

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bakın zâtınıza.