#46 İGİAD | İnşaat Sektöründe İş Ahlakı Raporu

İnşaat sektörü sadece demir ve betondan ibaret değil.

• Türkiye’de konut gelişimi dört farklı döneme ayrılıyor: Kuruluş dönemi politikaları (1923-1950), gecekondulaşmanın yaygınlaştığı dönem (1950-1980), büyük sermayenin konut piyasasına girdiği dönem (1980-2002) ve devletin TOKİ kanalıyla konut piyasasına girdiği dönem (2002 sonrası) olarak sıralanıyor.

Çalışanların emeklerinin karşılığını aldığı, müteahhit taşeron ilişkisinde haksız kazançların olmadığı, nihai tüketicinin kandırılmadığı, konuyla ilgili sıkı denetimlerin yapıldığı bir inşaat sektörü… neden olmuyor?

Sektörün önündeki engeller 4 ana başlıkta toplanıyor.

1- Çalışma ilişkileri.

• Kurumsallaşma sorunları, iş güvencesindeki eksiklik, iş gücünde kalite ve standart eksikliği rapora göre sektördeki başlıca sorunlar.
• Kayıt dışı/kaçak istihdamın yoğunluğu, iş kazalarının çokluğu ve sendikal örgütlenme eksikliği ise dikkat çekilen diğer problemler arasında.

2- Müteahhitlik uygulamalarına dair sorunlar.

• Kalite yerine maliyet odaklı düşünülüyor.
• Denetim mekanizmaları yetersiz.
• Sık sık imar barışının olması, mülklerin değerlerinin beyan esaslı olması, inşaatların zamanında bitirilememesi yaygın problemler arasında.

3- Kamu-inşaat ilişkisi

• Rapora göre yasal düzenlemeler net değil.
• Yap-işlet-devret uygulamaları döviz ile yapılıyor.
• Kentsel dönüşüm eskinin yenilenmesi olarak düşünülüyor.
• Kentsel dönüşümde kamunun rolü yeterli değil.
• İskân vb. işlerde uygulama birliği bulunmuyor.

4- İnşaat sektörünün çevreyle olan ilişkisi.

• Popülist imar afları çevreye zarar veriyor.
• Dikey mimarin tercih edilmesi, yapıların inşaatında sosyal yaşam alanlarının düşünülmemesi.
• Mevcut inşaat sektöründe imar planlarının kısa vadeli olması ve sık sık değiştirilmesi, çevresel sürdürülebilirliğin teşvik edilmemesi ve yaşam alanlarının tüketilmesi ise bu kategorideki diğer problemler.

Peki ya çözüm?

Raporda problemlerin çözülmesine yönelik öneriler yine 4 başlık altında sunuluyor.

1- Çalışma ilişkilerinde yaşanan problemlere yönelik adımlar.

• Kurumsallaşmanın sağlanabilmesi için işveren ya da alt işverenin, faaliyette bulunduğu inşaat işinin tamamını yapacak şekilde örgütlenmesi gerekiyor.
• İnşaat sektöründe çalışanların belirli standartlar çerçevesinde sertifikalandırılması gerekiyor.
• Teknik personelin birden fazla projede sorumluluk almasına imkan veren yasal düzenlemenin değiştirilmesi gerekiyor.
• Kayıt dışı çalışanların özlük haklarının koruyucu şekilde denetlenmesi ve bunu uygulayan müteahhitlerin ihalelere girişlerine sınırlamalar getirilmesi gerekiyor.
• Hem yabancı uyruklu hem Türk vatandaşlarının çalışma koşullarındaki temel haklarının korunması için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın şikâyet hattının (ALO 170) aktif bir şekilde çalışması gerekiyor.
• İnşaat sektöründe emeklilik yaşının daha erken yaşlarda olabilecek şekilde yeniden düzenlenmesi gerekiyor.
• Hem işverenlerin hem çalışanların iş güvenliği tedbirlerine uygun hareket etmelerini sağlayıcı geçerli cezai yaptırımlar gerekiyor.
• Çıkar çatışmasının engellenmesi için İş Güvenliği Uzmanları’nın Bağımsız Yapı Denetim Firmaları’na benzer şekilde bağımsız bir statüde çalışması gerekiyor.
• İnşaat sektöründe meydana gelen uyuşmazlıklarda dava sürelerinin çalışanların özlük haklarını koruyacak şekilde iyileştirilmesi veya hızlı karar alınabilmesi için arabuluculuk sisteminin aktif bir şekilde kullanılmasının teşvik edilmesi gerekiyor.

2- Müteahhitlik uygulamalarındaki problemlere yönelik adımlar.

• Kalite bilincinin oluşabilmesi için işveren konumundaki müteahhitlerin belirli sertifika ve belgelendirme işlemlerini usulüne uygun bir şekilde yerine getirmesi gerekiyor.
• Alt işverenlik uygulamasına başvurulabilmesinde belirli standartların oluşturulması gerekiyor.
• Müteahhitlerin kendi inşaatlarını projelere uygun bir şekilde yürütmesi ve sonlandırması için hem finansal hem de idari açıdan kendi iç denetim sistemlerini oluşturmaları gerekiyor.
• Kayıt dışılığa neden olan mülklerin gerçek değerinin Tapu Daireleri ya da Yerel Yönetimler tarafından Değer Belirleme Yöntemi ile belirlenmesi ve resmi olarak kayıt altına alınması gerekiyor.

iii. Kamu-inşaat sektörüne yönelik adımlar.

• Projelerin maliyetlendirme ve bunun vatandaşlara yansıtılmasına daha fazla özen gösterilmesi gerekiyor.
• Otopark yapılamayan daire sayısı kadar yerel yönetimlerin gerekli otoparkları temin etmesi gerekiyor.
• Yerel yönetimlerdeki inşaat faaliyetlerinde rant vb. olumsuz durumların engellenmesi için uygulama birlikteliğini sağlayacak düzenleme yapılması gerekiyor.

iv. İnşaat sektörü-çevresi ilişkisine yönelik adımlar.

• Yüksek binalar yerine yaşam alanlarının toplumun kültürel özellikleri ile uyumlu olacak şekilde tasarlanıp uygulanması gerekiyor.
• Su, elektrik gibi kendi ihtiyacını karşılayabilen binaların inşa edilmesi gerekiyor.
• Çevre dostu yapıların tüketiciler açısından tercih edilebilmesi için teşvik edici araçların geliştirilmesi gerekiyor.
• Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi için Çevresel Etki Değerlendirme Raporu’na ek olarak Etik Değerlendirme Raporu’nun oluşturulması gerekiyor.

V. GELECEK SAYIDA

Gelecek sayıda  T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu’nu inceleyeceğiz.

Rapora ilişkin geri bildirim vermek veya incelememizi istediğin bir rapor olursa bize yazmaya çekinmeyin: 📩 raporbulteni@gmail.com

Artık Ekibimiz 6 kişi! Raporun ilk incelemesini Hatice Kahraman yaptı. Aramıza hoşgeldin Hatice.

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Kendinize iyi bakın.

Rapor Bülteni Ekibi