#14 DİSK-AR | 2021 Asgari Ücret Araştırması

• Asgari ücretin yarısından daha az ücretle çalışan işçi sayısı 1 milyona yakın. 
• Türkiye’de asgari ücretin altında çalışan 3.3 milyon işçi var.
• Asgari ücret ve altında bir ücretle yaşamını sürdürmek zorunda olan işçilerin sayısı 7,5 milyon.
• Asgari ücretin yüzde 20 fazlası ve altında ücret alan işçilerin sayısı 9,7 milyon. Bütün ücretli çalışanların yüzde 50’ye yakını bu kapsamda.
• Tüm ücretli çalışanların yüzde 64’ü ise (12,5 milyon işçi) asgari ücretin altı ile asgari ücretin bir buçuk katı arasında bir ücret elde ediyor.
• 1.168 TL ödenekle zorunlu ücretsiz izne çıkarılanlar asgari ücretin yarısı kadar bir gelirle yaşamaya zorlanıyor.
• Salgınla birlikte kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin ödeneğiyle asgari ücretin altına mahkûm edilenler ile işini kaybeden kayıtsız işçiler asgari ücretin altında gelirle yaşamak zorunda olanların sayısını daha da arttırdı.
• Özel sektör işçilerinin yüzde 21,7’si asgari ücrete erişemiyor. Özel sektörde asgari ücret ve altında ücretle çalışanların oranı yüzde 49 ve asgari ücret civarında çalışanların oranı yüzde 62. 9,5 milyona yakın özel sektör işçisi asgari ücretin yüzde 20’si ve altında ücretlerle çalışıyor.
• Asgari ücrete erişemeyenlerin oranı genelde yüzde 17 iken kadınlarda bu oran yüzde 25’i aşıyor. Asgari ücret düzeyinde ve daha düşük ücret alanların oranı genelde yüzde 38 iken, kadınlarda yüzde 49’a yükseliyor. Kadınların yarısı asgari ücret ve daha düşük ücretlerle çalışıyor.

•  Özel sektörde kadın işçilerin yüzde 32,5’i asgari ücret altında ücretlerle çalıştırılıyor. Özel sektördeki kadın işçilerin yüzde 9,3’ü ise asgari ücretin yarısının da altında ücretle çalışmaya zorlanıyor. Özel sektörde asgari ücretin oldukça altı ile asgari ücretin yüzde 20 fazlası arasında çalışmak zorunda kalan kadın işçilerin oranı ise yüzde 76.
•  Türkiye’de ücretler asgari ücret düzeyine geriliyor. 2006 yılında aylık ortalama ücret ve maaş geliri asgari ücretin yaklaşık 2 katı iken, 2019’da asgari ücretin 1,41 katına geriledi.
• ·Rapora göre 1978’de kişi başına milli gelirin yüzde 3,4 üzerinde olan asgari ücret, aradan geçen 42 yılda kişi başına milli gelirin yüzde 40 altına düştü. Asgari ücret kişi başına gelire paralel olarak artsaydı brüt asgari ücretin 2020 yılında 2.943 TL değil, 4.995 TL olması gerekirdi.
• 2010’da Avrupa’da Türkiye’den düşük asgari ücrete sahip 12 ülke varken, 2020’de bu sayı 3’e düştü.
• Türkiye’den daha düşük asgari ücrete sahip ülkeler Sırbistan, Bulgaristan ve Arnavutluk. Ancak 2020 Kasım ve Aralık ayındaki güncel döviz kur dikkate alındığında Türkiye’deki asgari ücret düzeyi Arnavutluk hariç Avrupa’daki en düşük seviyede.
• Asgari ücretli bir işçi 365 günün 122 günü vergi ve kesintiler için çalışıyor.
•  Merkez Bankası’nın yıllık ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarına göre 2003 yılında asgari ücretin yıllık tutarı ile 25 altın alınabilirken 2020’de yıllık net asgari ücretle sadece 10 Cumhuriyet altını alınabiliyor.

V. BİR ÖYKÜ

İş çıkışı gri eşofmanın fermuarını gırtlağına kadar çekiyor. Elleri çatlamış, tırnakları iş makinasının yağından tozundan simsiyah.

Eve gidip ayaklarını uzatsa, ödediği kiranın hakkını verse sonuna kadar. Makbule çayını demlese, kızı ne zaman bisiklet alacağını sorsa.

Ayın yedi günü ev kirası için çalışıyor. Bir günü mercimek almak için uyanıyor, ertesi günü sıvı yağ ve zeytin.

Her sabah aklını karelere bölüp A4 defterine çeviriyor, o gün sattığı emeğinin toplam karşılığı 119, 25 lira.

Defterin en başına pembe bir bisiklet çiziyor. İlk gün bir tekerini alacak, ertesi gün diğerini, sonra vitesini, fosforlu süsleri.

Her şeyin hesabına uygun gittiği bir mesai sırasında, patronu adı her yanda yankılanan virüs salgınını ve yıllardır unuttuğu şeker hastalığını hatırlatıyor. Zorunlu izne çıkarıldığını söylüyor.

Hesapları aklına geliyor, günlük alacağı 39 lira 25 kuruş.

Zihnindeki A4 defterinin pimini çekiyor o anda. Kızının istediği bisikleti Bim kataloğunda görse bile alamayacağını biliyor artık.

Elleri kadar siyah yeni bir sayfa açılıyor zihninde.

Şeyma Samur

VI. SONUÇ

Asgari ücretin insani yaşam standartlarının çok altında olması ne yazık ki olağan görülüyor. Anayasal güvence altında olmasına rağmen sosyal devlet sorumluluğu yerine getirilmiyor. Gelir dağılımında uçurumun derinleşmesi ciddi bir tehdit. Toplumsal barış ancak sosyal adalet ile mümkün olabilir. Küresel krizin gelişmekte olan ya da yoksul ülkeleri çok daha telafisi imkansız noktaya sürükleyeceği açıktır. İşsizler ve işsizlik tehdidi üzerinden işçilerin daha iyi ücret talepleri bastırılıyor. Adil bir paylaşım koşulları oluşmadıkça üretimin büyümesi ve istihdamın genişlemesi de kolay olmayacaktır.

Ayhan Bilgen

VII. GELECEK SAYI

Gelecek sayıda NLTR Research Hub’in yayımladığı Türkiye’de Doğru Bilgi Aramak: Çöldeki Vahanın Peşinde raporunu inceleyeceğiz.

Her sayıyı e-posta olarak almak için buradan kayıt olabilirsiniz.

Hoşça bakın zâtınıza.

İletişim için: omerburaktek@gmail.com