#89 TÜİK | Sosyal Koruma İstatistikleri, 2022

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Önce kavramlar…

Sosyal Koruma, Sosyal Koruma Yardımı, Şartlı ve Şartsız Sosyal Koruma Yardımı.

• Sosyal Koruma: Bireyleri ekonomik, sosyal ve sağlık risklere karşı korumayı amaçlayan bir sistem. Bu kapsamda sağlanan hizmetler, genellikle emeklilik, sağlık, işsizlik, engellilik gibi durumları içerir ve bireylere güvence sağlamayı hedefler.
• Sosyal Koruma Yardımı: Sosyal koruma sistemleri içinde yer alan destek ve ödenekler.
• Şartlı ve Şartsız Sosyal Koruma Yardımı: Şartsız sosyal koruma yardımı alıcıdan belirli şartların aranmadığı ve genellikle belirli bir grup veya nüfusa evrensel olarak sunulan yardımlar. Herhangi bir kısıtlama olmaksızın herkese verilebilir. Şartlı sosyal koruma yardımı ise alıcının belirli kriterlere uyması ile verilir.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

Türkiye İstatistik Kurumu Kurumsal Logo

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)

TÜİK, ülkenin çeşitli alanlarında ihtiyaç duyulan veri ve bilgilerin toplanması, istatistiksel analizlere tabi tutulması ve kamuoyuyla paylaşılması amacıyla bireylerden, hanelerden ve işyerlerinden araştırmalar ve sayımlar yoluyla verileri topluyor. Bu verileri istatistiksel bilgilere dönüştürerek, karar alma süreçlerinde kullanılabilir hale getiriyor ve kamuoyuna sunuyor.

III. METODOLOJİ

Veri analizi, inceleme.

Araştırma; Sosyal Güvenlik Kurumu, Türkiye İş Kurumu, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı gibi kaynaklardan elde edilen verilerle sosyal koruma yardımlarını inceliyor. Veriler, emekli maaşları, dul/yetim aylıkları, engelli/malül aylıkları gibi değişkenleri içeriyor ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından işleniyor.

IV. BULGULAR

Rapor bize ne söylüyor?

Sosyal Koruma Toplam Harcamaları.

• 2022’de sosyal korumaya yapılan harcama, bir önceki yıla göre %59,6 artarak 1 trilyon 257 milyar 763 milyon TL’ye ulaştığı ifade ediliyor.

Sosyal koruma harcamaları, 2013-2022

• Sosyal koruma toplam harcamalarının %98,4’ü sosyal koruma yardımlarına ayrılıyor.
• En büyük harcama kalemi, 565 milyar 810 milyon TL ile emekli/yaşlılara yönelik yapılan harcamalar.
• Hastalık/sağlık bakımı harcamaları 387 milyar 221 milyon TL ile ikinci sırada yer alıyor.
• Sosyal koruma yardımlarında en az harcama sosyal dışlanma, işsizlik, engelli/malul ve aile/çocuk kalemlerinde yapılıyor.

GSYH ve Sosyal Koruma Harcamaları.

• 2022’de sosyal koruma harcamalarının gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki payı %8,4.
• Emekli/yaşlılara yönelik harcamalar, risk/ihtiyaç grupları arasında %3,8’lik bir oranla gayrisafi yurt içi hasılada en büyük paya sahip.

Yardımların Dağılımı.

• 2022 yılında sosyal koruma yardımlarının %89,3’ü şartsız olarak veriliyor.
• 2021 yılında %8,9 oranında şartlı verilen sosyal koruma yardımları 2022 yılında %10,7.
• Şartlı verilen sosyal koruma yardımlarında en büyük pay, %49,9 ile aile/çocuk yardımları.
• Nakdi/ayni dağılıma bakıldığında 2022 yılında sosyal koruma yardımlarının %63,5’i nakdi olarak veriliyor.
• Nakdi yardımlarda %71,7’lik payla en büyük kısım emekli/yaşlılara yapılan yardımlar.
• Bu yardımları sırasıyla %18,7 ile dul/yetim yardımları ve %3,9 ile aile/çocuk yardımları takip ediyor.

Sosyal Koruma Gelirleri.

• Sosyal koruma gelirlerinin %41,8’i devlet katkılarından elde ediliyor.
• İşveren sosyal katkıları %29’lık bir paya sahip.
• Sosyal koruma gelirlerinin önemli bir kısmını koruma kapsamındaki bireyler olduğu belirtiliyor. Koruma kapsamındaki bireyler tarafından yapılan sosyal katkılar gelirin %23,7’sini oluşturuyor.

Türlerine göre sosyal koruma gelirlerinin dağılımı (%), 2022

Koruma Kapsamında Maaş.

• 2021 yılında, sosyal koruma kapsamında emekli/yaşlı, dul/yetim ve engelli/malul maaşı alan kişi sayısı 14 milyon 624 bin iken 2022 yılında bu sayı %1,6 artarak 2022 yılında 14 milyon 851 bin kişiye yükseliyor.
• 2022 yılında sosyal koruma kapsamında 8 milyon 465 bin erkek ve 7 milyon 165 bin kadın maaş aldığı belirtiliyor.
• Sosyal koruma kapsamındaki emekli/yaşlı maaşından erkekler kadınlara kıyasla 2,7 kat daha fazla yararlanıyor.

V. BİR KİTAP

Sosyal Yardım Alanlar: Emek, Geçim, Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet

“Türkiye’de Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarlarındaki (…) sosyal politikada paradigma dönüşümünün parçası olarak beliren sosyal yardımlara dayalı merkezî ve yerel sosyal politika programının kurumsal gelişimine paralel olarak, sosyal yardımlar temelinde çeşitli özgün ilişki biçimleri, davranış örüntüleri ve düşünme tarzları oluşmuştur.

Önceki yıllardan farklı olarak, merkezî düzeyde belirlenen ve yerel düzeyde uygulanan ve giderek çeşitlenerek bir politika ortodoksisi halini alan sosyal yardım programlarının gelişimi, kendisini çevreleyen hâkim iktisadi, siyasal ve ideolojik yapılarla birlikte, yardım alanlarda yer yer örüntüleşmiş davranış ve ilişkileri de beraberinde getirmiştir. (…) Kitap, Türkiye’de sosyal yardım olgusunu, sosyal yardım alanların deneyimine ve yardımlar temelinde ürettikleri ve içerisine girdikleri ilişki biçimlerine odaklanarak anlama çabasındadır.”

VI. BİZDEN KISA KISA

• İçeriklerimizi ve etkinliklerimizi kaçırmamak için WhatsApp Topluluğumuza abone olabilirsiniz. Topluluğumuza ulaşmak için tıklayın.
• Dr. Zeynep Kurnaz ve Serhat Şabap #RaporaGöre’nin 2. sezonun 2. bölümünde “Reklamlarda Cinsiyet Rolleri” üzerine konuştu. İzlemek için tıklayın.

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bakın zâtınıza.

Rapor Bülteni Ekibi