#85 TODAM | Yaşlı Dostu Şehirler

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Photo by Danie Franco on Unsplash

Önce kavramlar…

Aktif yaşlanma, kent yoksulluğu, yerinde yaşlanma, yaşlı bağımlılık oranı, yaşlı dostu şehirler.

• Aktif Yaşlanma (Active ageing): Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 1990’lı yıllarda tanımlanan ve yaşlanan insanların yaşam kalitelerinin geliştirilmesini amaçlayan kavram. Bu çerçevede yaşlı bireylere yönelik sağlık, katılım ve güvenlik fırsatlarının arttırılması amaçlanıyor.
• Kent Yoksulluğu (Urban poverty): Kent özelinde yaşanan konut sorunlarını ve sosyal dışlanmayı vurgulayan yoksulluk çeşidi. Kent yoksulluğu dışında kullanım alanına göre birçok yoksulluk çeşidi bulunuyor. (Gelir yoksulluğu, insani yoksulluk, kronik yoksulluk vd.)
• Yerinde Yaşlanma (Ageing in place): Kurum bakımı yerine, yaşlı bireyin mümkün olduğu kadar uzun süre kendi evinde ve toplum içinde bağımsız, aktif ve sosyal olarak yaşamını sürdürmesi.
• Yaşlı Bağımlılık Oranı: Çalışma çağındaki yüz kişiye düşen yaşlı sayısı.
• Yaşlı Dostu Şehirler: Şehirlerin yaşlılar açısından erişilebilirlik seviyelerini arttırarak yaşam kalitelerini arttırmayı amaçlayan şehirler.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

TODAM Kurumsal Kimlik

TODAM

Toplumsal Düşünce ve Araştırmalar Merkezi (TODAM), İLKE Vakfı alt kuruluşu olup Türkiye’nin dönüşüm sürecine dair çeşitli düşünce ve stratejiler üretmeyi amaçlıyor.

TODAM bünyesinde çeşitli konularda hazırlanan yayınları incelemek için tıklayınız.

III. METODOLOJİ

Veri derleme, uzman görüşü.

Raporda, çeşitli kurumlar tarafından paylaşılan veriler çeşitli başlıklar altında analiz edilerek uzman görüşü eşliğinde kamuoyuyla paylaşılıyor. (Yaşlılığın dönüşümü, şehirleşme, yaşlı dostu şehirler vd.)

IV. BULGULAR

Yaşlı Dostu Şehirler Raporu

Rapor bize ne söylüyor?

Yüzyıllık yaşlılık.

• Raporda yaşadığımız yüzyılın yaşlılar yüzyılı olacağı kanaatine vurgu yapılıyor.
• Yaşlı nüfus kendi içerisinde alt gruplara ayrılıyor. 65-74 yaş grubu “genç yaşlı”, 75-84 yaş grubu “yaşlı”, 85 ve üzeri yaş grubu “ileri yaşlı”.
• Yaşlı nüfus oranı giderek yükseliyor. Türkiye’de 2017 yılında nüfusun %8,5’i yaşlı iken, 2022’de bu oran %9,9.
• Yaşlı bağımlılık oranının arttığı ifade ediliyor. 2017 yılında %12,6 iken bu oran 2022 yılında %14,5.
• Yaşlı nüfus oranının önümüzdeki 50 yıl içerisinde 2.5 katına çıkacağı belirtiliyor. Bu oranın 2030 yılında %12,9, 2040 yılında %16,3 ve 2080 yılında %25,6 olacağı öngörülüyor.

Şehirleşme ve yaşlılık.

• Raporda, gelişmiş sağlık hizmetleri ve ailelerin gittikçe küçülmesi sebebiyle toplum içerisinde yaşlıların oranının gittikçe arttığı ifade ediliyor.
• Türkiye’de 1950’den itibaren kırsalın terk edilmeye başlanmasıyla beraber şehirlerde yaşlı nüfusunun arttığı gözlemleniyor.
• Doğurganlık oranı yüksek olan bölgelerde yaşlı nüfus oranı daha düşük.
• Sinop yaşlı nüfus oranı en yüksek il olurken onu Kastamonu, Giresun ve Artvin takip ediyor.
• 2021 yılında yaşlı nüfus oranı %15’in üzerinde olan 14 il bulunuyor. TÜİK’in 2025 projeksiyonunda bu il sayısının 24’ün üzerine çıkacağı öngörülüyor.
• Raporda, yüksek enflasyon ve enflasyona uyumlu olmayan emekli maaşlarının yaşlı nüfusu ekonomik olarak tehdit edeceğine vurgu yapılıyor.
• Rapora göre, yaşlı nüfusu aktif yaşlanmadan uzaklaştıran en büyük iki neden sosyal dışlanma ve ekonomik sorunlar.
• Yaşlıların aktif hayata atılabilmeleri için esnek iş seçenekleri, emeklilik sonrası eğitim programları ve kapsayıcı istihdam uygulamalarına ihtiyaç duyuluyor.

Yaşlı dostu şehirler.

• Yaşlıların kent ile kurduğu ilişki ele alındığında öne çıkan iki kavram: Erişebilirlik ve yerinde yaşlanma.
• Raporda, İstanbul’daki yaşlı bireylerin %8,1’inin hep evde olduğuna, %42,9’unun ise genelde evde olup çok nadiren dışarı çıktığına dikkat çekiliyor.
• 2022 yılı verilerine göre 1,6 milyon yaşlı tek başına yaşıyor.
• 2022 yılı verilerine göre 6,3 milyon hanede en az bir yaşlı fert bulunuyor.
• Rapora göre her beş yaşlıdan biri yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında. (65 yaş üstü kişierde risk oranı %20,5.)
• İstanbul’da kirada oturan yaşlıların oranı %17,3.
• Okuma yazma bilmeyen yaşlı nüfus oranı 2021 yılında %14,4.
• Raporda yaşlı nüfusun işgücüne katılma oranının gerilediğine dikkat çekiliyor. 2015 – 2018 arasında %12 olan bu oran 2021 yılında %11,3. 2021 yılı için yaşlı erkek nüfusun %18,6’sı işgücüne katılmışken bu oran kadınlarda %5,4.
• Kentlerdeki yaşlı yoksulluğu giderek artıyor. 2015’ten 2021’e yaşlı yoksulluğu azalma eğilimi gösterse de özellikle 2022 yılı ve sonrasında baş gösteren yüksek enflasyon ve konut kriziyle birlikte kentlerdeki yaşlı yoksulluğu arttığı ifade ediliyor.

TODAM’ın önerileri.

• Yaşlı dostu şehirler ile yaşlıların temel ihtiyaçlarını giderebilecekleri kamusal alanlara kolay erişebilmeleri sağlanmalı.
• Yaşlıların sosyalleşebilmeleri için çarşı, pazar, kahvehane, cami avlusu, emekli ve köy dernekleri gibi alanlara gerekli yatırımlar yapılmalı.
• Sosyalleşme alanlarında erkek egemenliğinin olması nedeniyle, yaşlı kadınlar için alan açılmasına özellikle öncelik verilmeli.
• Mahallelerde geniş kaldırımların, yeterli aydınlatmanın, oturma yerlerinin, açıkça işaretlenmiş yaya geçitlerinin ve yaşlıların hayatını kolaylaştıracak diğer sistemlerin var olmasına dikkat edilmeli.
• Yaşlı yetişkinler için esnek çalışma seçenekleri teşvik edilerek kapsayıcı istihdam uygulamaları desteklenmeli.
• Aktif yaşlanma amacıyla tüm kurumlar, kamu kuruluşları, özel sektör temsilcileri, sivil toplum yöneticileri ile hareket etmeli ve ortak amaçla hizmetler yürütülmeli.

V. BİR FİLM

Baba, Florian Zeller, 2020

Baba filmi, yaşlılığı ile başa çıkmaya çalışan demans hastası bir insanın hikayesini konu ediyor. 80 yaşında huysuz bir adam olan ve yaşlılığın etkilerini gün geçtikçe daha çok hisseden Anthony, bu süreçte yanında olmaya çalışan kızının tüm yardımlarını reddeder. Zamanla gerçeklik algısı sarsılmaya başlar ve sevdiklerinden, kendi zihninden ve gerçekliğinden şüphe eder hale gelir.

VI. BİZDEN KISA KISA

• #RaporaGöre’de bu hafta NewsLabTurkey tarafından hazırlanan “Medya, Kamuoyu Anketleri ve Seçim Haberciliği Üzerine Bir İnceleme” adlı konuşuldu. Dinlemek için tıklayın. (24 dk.)
• Geçen hafta duyurusunu yaptığımız anketimiz hâlen açık. 10 sorudan oluşan geri bildirim formunu doldurarak yolumuzu aydınlatabilirsiniz. Formu doldurmak için tıklayın.
• Instagram takipçi sayımız 1.600’ü geçti! Siz de takip etmek isterseniz tıklayın.

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bakın zâtınıza.

Rapor Bülteni Ekibi