#83 Romani Godi | Covid-19 Pandemisinden Çıkış Sürecinde Türkiye’de Romanlar

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Photo by Mihai Surdu on Unsplash

Önce kavramlar…

Roman, Opre Roma, azınlık, yoksulluk.

• Roman: Dünyanın her yerine dağılmış, bir dil ailesini ve bazen geleneksel bir göçebe yaşam tarzını paylaşan etnik ve kültürel grup.
• Opre Roma:  Roman dilinde “Yükselen Roman” anlamına gelen ifade. Romanların sıklıkla dile getirilen “yoksul, güvenilmez, vahşi” oldukları anlatısına karşı çıkmayı amaçlıyor.
• Azınlık: Bir ülkede, o ülkenin yurttaşı olmakla birlikte soyu, dili ve dini yönünden ülkenin sayıca baskın öğesi olan halktan az olan topluluk.
• Yoksulluk: Kişilerin temel gereksinimlerini karşılayamaması durumu. İstihdamdan barınmaya, sağlık hizmetlerinden eğitime birçok alanda mahrumiyet hali olarak ortaya çıkar. Rakamlarla Türkiye’nin yoksulluk serüvenine göz atmak isterseniz tıklayınız.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

Romani Godi Kurumsal Kimlik

Roman Hafıza Çalışmaları Derneği (Romani Godi)

Romanların yaşadığı hak ihlallerini ve kültürlerinin yok olma tehlikesini dert eden bir grup genç aktivist tarafından 2022 yılında “Opre Roma” sloganı ile kurulan dernek.

Romanların dilleri, tarihleri, kültürleri ve maruz kaldıkları tarihsel eylemler bir bütün şeklinde toplumsal hafıza olarak kabul ediliyor. Romanların toplumsal hafızasının güçlendirilmesi amacıyla Dernek bünyesinde çeşitli izleme, araştırma ve raporlama çalışmaları yürütülüyor.

III. METODOLOJİ

Saha çalışması, veri derlemesi.

Rapor, farklı kurumların yayınladığı raporları harmanlayarak elde edilen veri ve analizleri altı başlık altında okuyucuya sunuyor: Yoksulluk, eğitim, sağlık, barınma, sosyal hizmetler ve istihdam.

IV. BULGULAR

Covid-19 Pandemisinden Çıkış Sürecinde Türkiye’de Romanlar Raporu

Rapor bize ne söylüyor?

(i) Derinleşen yoksulluk.

• Rapora göre, Romanların pandemi sonrası normalleşme sürecine uyum sağlayabilmeleri destek almadan mümkün değil.
• Romanlar çoğunlukla kayıt dışı ve günlük yevmiye ile çalışıyor.
• Romanların ağırlıklı olarak çalıştığı alanlar online çalışmanın mümkün olmadığı atık – kağıt toplayıcılığı, gündelikçilik, çiçekçilik, garsonluk gibi meslekler olarak belirtiliyor.
• Romanların pandemi döneminde ağır gelir kayıpları ile karşılaştığı belirtiliyor.
• Roman hanelerinin gelirlerinin açlık sınırına dayandığı belirtiliyor.
• Raporda, romanların aylık gelirinin ortalama 1.500 TL den az olduğu belirtiliyor. (Aynı tarihte asgari ücret 2.850TL, açlık sınırı ise 3.192TL)
• Romanların %80’e yakını işsizlik ve borç sorunlarıyla mücadele ediyor.
• Raporda, Romanların çoğunluğunun o yıl içerisinde hiç et tüketemediği ifade ediliyor.
• Romanların, genellikle kayıt dışı işlerde çalıştıkları için pandemi döneminde uygulanan işten çıkarma yasağından da yararlanamadığı belirtiliyor. Aynı sebep dolayısıyla pandemi döneminde uygulanan ödenek yardımlarından da yararlanamadıkları aktarılıyor..

(ii) Eğitim.

• Devlet okullarında okuyan Roman çocuklarının ihtiyaçları, ailelerinin geliri çoğunlukla açlık sınırının altında olduğu için karşılanamıyor.
• Yaşanan zorlukların çocukların okula gitmeyi bırakması ve çalışmaya başlamasıyla sonuçlandığı belirtiliyor.
• Roman öğrencilerin çevrimiçi eğitime erişme olanağının ya çok kısıtlı ya da hiç olmadığı belirtiliyor.
• Pandemi döneminde yoksulluk nedeniyle çalışmaya başlayan öğrencilerin büyük kısmının okula dönmediği dönenlerin ise ayrımcılık gibi sorunlarla karşılaştığı belirtiliyor.
• Roman hanelerinin neredeyse yarısında her gün en az bir öğünün atlandığı belirtiliyor.

(iii) Sağlık.

• Yoksulluk, güvencesizlik ve kimliksizlik gibi sorunlar Romanların sağlık haklarına erişimini engelliyor.
• Romanların, toplumun genelinden ayrı tutulan sağlıksız, hijyenik olmayan ve altyapısal sorunların bulunduğu ortamlarda yaşamalarıyla sağlık sorunları yaygınlaşıyor.
• Türkiye’de ortalama insan ömrünün 78.6 yıl olduğu Romanların ortalama ömrünün ise 68.5 yıl olduğu aktarılıyor.
• Her 10 Romandan 1’i sağlık hizmetlerine hiç erişemezken, yaklaşık her 10 romandan 3’ü sağlık hizmetlerine kısmen erişebiliyor.
• Hükümetin 2016 yılında açıkladığı Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi’nin(2016-2021), yetersiz kaldığı, belli konular hariç bir iyileşmenin yaşanmadığı belirtiliyor.
• Kadın sağlığı, doğum, cinsel sağlık ve genel sağlık bilgisi konusunda sorunlar olduğu ve madde bağımlılığının çocuk ve gençleri tehdit ettiği belirtiliyor.

(iv) Barınma.

• Her iki Romandan birinin sağlığa elverişsiz barınma imkanlarına sahip olduğu belirtiliyor.
• Her üç Romandan biri kış koşullarına uygun olmayan mekanlarda yaşıyor.
• Her beş romandan biri elektrikten yoksun mekanlarda barınıyor.
• Pandemi sürecinde her 5 Romandan 4’ünün sosyal izolasyona imkan vermeyen kalabalık gruplar halinde barındığı belirtiliyor.
• Raporda Romanların yaşadığı alanlar getto olarak belirtilirken bu alanların temel ihtiyaçları karşılayamayacak düzeyde olduğu tespit ediliyor.
• Kentsel dönüşüm programları Romanların barınma konusunda güvencesiz duruma düşmesine sebep oluyor.
• Kentsel dönüşümün birçok yerde Romanların ‘hafıza mekanlarını’ yok ettiği vurgulanıyor.

(v) Sosyal Hizmetler.

• Pandemi sürecinde Romanların % 37.8’inin kamu veya özel kurumlardan yardım alabildiği belirtiliyor. (%83’ü ayni yardım)
• Romanların neredeyse yarısının belediyelerden sosyal yardım talep ediyor.
• Romanların yarısının sosyal yardımlardan faydalanabildiği ve bu yardımların da büyük çoğunluğunun sadece ayni yardımlar olduğu aktarılıyor.
• Romanlara yönelik sorunların tespiti için verilen önergenin Şubat 2021’de TBMM’de reddedildiğine vurgu yapılıyor.

(vi) İstihdam.

• Çoğunluğu güvencesiz, niteliksiz ve düşük gelirli işlerde çalışan Romanlar sıklıkla işsizlik problemiyle karşılaşıyor.
• Toplumun diğer kesimleri tarafından tercih edilmeyen işlerin Romanlar tarafından yapıldığı aktarılıyor.
• Bazı romanların hala kalaycılık ve sepet örücülük gibi geleneksel meslekleri devam ettirdiği ancak bu mesleklerin zamanla kaybolması dolayısıyla ucuz işgücü gerektiren işlere yöneldiği belirtiliyor.
• Romanların ayrımcılık nedeniyle iş görüşmelerinde zorluk yaşadığı ve eşit olmayan ücretlere çalıştıkları tespit ediliyor.

V. BİR YAYIN

İstanbul’un ‘EN TEHLİKELİ’ Mahallesi Diyorlar! – KUŞTEPE/ Mert Öztürk

10 yıldır Dünya’nın farklı coğrafyalarında 61 ülkeyi ziyaret eden, gezen ve yerel insanların ilginç hikayelerine tanıklık edip kültürlerini tanıma fırsatı yakalayan YouTube yayıncısı Mert Öztürk, İstanbul’un en kalabalık Roman mahallesi Kuştepe’de.

Roman mahallesindeki bu yolculuğa yakından tanıklık etmek için tıklayınız.

VI. YAKINDA

83. rapor incelememizin sonuna geldik.

“Rapora Göre” adlı canlı yayın programlarımızda uzmanlarla raporlar üzerine konuşuyoruz. YouTube kanalımıza abone olmayı ve paylaşarak bize destek olmayı unutmayın.

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bakın zâtınıza.

Rapor Bülteni Ekibi