#80 Hak İnisiyatifi | 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremi: Malatya Gözlem, İnceleme ve Tespit Raporu

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Photo by Çağlar Oskay on Unsplash

Önce kavramlar…

Artçı deprem, hak ihlali, psikososyal yardım

• Artçı deprem: Bölgede gerçekleşen büyük depremleri takiben seyreden düşük şiddetli depremler.
• Hak ihlali: Kişilere belirli kanunlarca tanınan hakların kısıtlanması veya engellenmesi.
• Psikososyal yardım: Fiziksel yaralanmalar veya psikolojik hastalıklarla karşılaşan kişilere verilen yardım ve destek hizmetleri.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

Hak İnisiyatifi Kurumsal Logo

Hak İnisiyatifi Derneği

2017 yılında kurulan bir insan hakları derneği. Kısa adıyla Hak İnisiyatifi, evrensel hukuk ilkelerini baz alarak çocuk hakları, mülteci hakları, Kürt meselesi gibi çeşitli konularda çalışmalar yürütüyor. Dernek tarafından yayınlanan diğer raporlara buradan göz atabilirsiniz.

III. METODOLOJİ

Bireysel deneyimler, yüz yüze görüşme, saha gözlemi.

Rapor, Dernek yönetiminde bulunan bir üyenin depremin 4. günü Malatya’ya temel ihtiyaç malzemeleri götürdüğü esnasında yaptığı incelemelere dayanıyor. Yapılan gözlemler, depremin 33. gününde kentteki ilgili kişilerle yapılan yüz yüze görüşmelere dayanarak derinleştiriliyor. Kente dair izlenimler hijyen, barınma, altyapı sorunları, hak ihlalleri gibi çeşitli başlıklar altında kamuoyuyla paylaşılıyor.

IV. BULGULAR

Rapor bize ne söylüyor?

Depremin 4. günü: Malatya.

• Rapora göre, deprem sonrasında şehirde kalan grupların arama-kurtarma personeli, iş sahipleri, mülteciler ve şehrin yoksul kesimleri olduğu gözleniyor.
• Şehirde kalanların Malatya Kongre ve Kültür Merkezi ile Malatya Büyükşehir Belediyesi önünde çadırlarda veya şahsi araçlarında kaldığı görülüyor.
• Kamp alanlarına yeterli yardımın geldiği ancak yardımın kontrollü olarak dağıtılamamasından ötürü ihtiyaç sahiplerine verilemediği bildiriliyor.
• Kentteki depremzedeler depremin ilk günlerinde herhangi bir yardım alamadıklarını ve sahipsiz kaldıklarını söylüyor.

Depremin 33. günü: Malatya.

• Raporda, depremden 1 ay sonra şehir merkezinin canlandığı, enkazın kaldırılması için çalışmalara başlanıldığını belirtiliyor.
• Arama-kurtarma faaliyetleri incelendiğinde, kamu kurumlarının bu alanda yetersiz kaldığı, arama-kurtarmanın genellikle sivillerce yapıldığı ifade ediliyor.

Enkaz çalışmaları.

• Raporda, enkaz çalışmalarına yalnızca belirli bölgelerde başlanıldığı ve enkazın kaldırılmasına yönelik ihalelerde yolsuzlukların bulunduğu ifade ediliyor.
• İlk günlerde enkazın kaldırılmasında hukuki yolun sağlanamadığı ancak bu yolun daha sonrasında sağlanabildiği belirtiliyor.
• Kamp alanlarına bakıldığında, Malatya Park AVM’nin önünde bulunan kamp alanında karavanlarda kalan şehir sakinlerinin rahat koşullarda kaldığı ve diğer kamp alanlarından farklı bir durumda olduğu görülüyor.

Deprem ve “öteki” gruplar.

• Malatya’daki en büyük kamp alanı olan Malatya Büyükşehir Belediyesi önüne bakıldığında, çoğunlukla Suriyelilerin ve Romanların bu kamp alanında olduğu ve Suriyeliler ile diğer grupların arasında sorunlar yaşandığı gözlemleniyor.

Barınma ve hijyen.

• Kentte çadır kampları ve konteynerler bulunmasına rağmen barınma sorunu devam ediyor. Çadırların eşit dağıtılmadığı, bazı şehir sakinlerinin mağdur duruma düştüğü rapor ediliyor.
• Raporda kentte temiz su ve temizlik sorunu olduğunun altı çiziliyor.
• Kamplarda banyo ve tuvalet için konteynerlerin olduğu ancak bu konteynerlerin temiz olmadığı ve sıcak suya sahip olmadıkları görülüyor.
• Kamplardaki bazı sakinler otobüsler ile başka yerlere götürülerek banyo ihtiyaçlarını karşılamak zorunda kalıyor.

Deprem sonrası beslenme ve sağlık sorunları.

• Raporda deprem sonrası ilk günlerde kent merkezinde yiyecek açığının olduğu ve birkaç gün bu açığın kapatılamadığı söyleniyor. Bu sorun çadır kentlerdeki aşevleriyle ve tekrar işlemeye başlayan market ve manavlarla çözülüyor.
• Sağlık hizmetlerine erişimde, düzenli ilaç kullanan sakinlerin ilaçlarına erişimde sorunlar yaşadığı gözlemleniyor.
• Bölgedeki Malatya Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin sağlam durumda olduğu ve bazı polikliniklerin hizmet verdikleri görülüyor.
• Psikososyal desteğin ilk günden organize edildiği ancak bazı bürokratik engellerden ötürü sekteye uğradığı destek grubu çalışanları tarafından belirtiliyor.

Deprem sonrası eğitim ve güvenlik.

• Kentteki eğitimin depremle birlikte sekteye uğramasıyla birlikte eğitim çağındaki çocuklar ve gençlerin boşa düştüğü görülüyor.
• Başka vilayetlerden görevli öğretmenlerin geldiği ve merkezi sınavlara girecek öğrencilere destek olduğu, ayrıca “Mehmetçik Çadırı” ismiyle kurulan bir çadırda öğrencilere eğitim desteği sunulduğu belirtiliyor.
• Şehirde güvenlik görevlilerinin yeterli sayıda bulunduğu yapılan görüşmeler ve izlenimlerle teyit ediliyor.
• İlgililerle yapılan görüşmelerde kentte büyük bir sorunun olmadığı, olan sorunlara asker ve polis tarafından hızlıca müdahale edildiği ifade ediliyor.
• Raporda Malatya’daki güvenliğin diğer şehirlerin aksine erken sağlandığı belirtiliyor. Yine de ilk günlerde yağma ve hırsızlık olaylarının görüldüğü halk tarafından dile getiriliyor.
• Depremde şehri terk eden halkla beraber şehirdeki Suriyeliler daha görünür duruma gelerek yardımları fazla almaları ve hırsızlık-yağma olayları ile ilgili şikayetlerin merkezi oluyorlar.
• Yerel halk, kamp noktalarında Suriyelilerle olan anlaşmazlıklarından yakınıyor.
• Hırsızlık ve yağmalara karışan kişilerin güvenlik görevlileri tarafından dövülmelerinin medyaya yansımasından ötürü bu tip olaylara şahit olup olmadıkları bölgedeki insanlara soruluyor. Malatya’daki halk, gönüllü ve görevliler bu konuda güvenlik görevlilerinin böyle bir insan hakkı ihlaline şahit olmadıklarını iletiyorlar.
• Şehir genelinde adalete erişime yönelik sorunlar olduğu söyleniyor. Adliye binasının olmamasından kaynaklanan yetersizliklerin, bölgede hukuka güveni azalttığının altı çiziliyor.

Deprem ve geri dönüşüm.

• Kente geri dönüşlere bakıldığında ise, kente ciddi bir geri dönüşün olmadığı görülüyor. Geri dönenlerin ise, kentteki memurlar ve kayısı işiyle uğraşan vatandaşlar olduğu söyleniyor.
• Geri dönüşlerin azlığının, kentin eski haline geri dönmesinin zorluğu ve insanların yaşadıkları travmalar olduğu düşünülüyor.

V. BİR YAYIN

06 ŞUBAT 2023 | KAHRAMANMARAŞ: KIYAMET TABLOSU | Bir muhabirin günlüğü

Bu video izleyicileri Maraş’a, deprem felaketinin ilk günlerine götürüyor.Y alnız bırakılan, çaresiz hisseden, karşılaştıkları felaketle baş etmenin yollarını bulamayan insanların hikayesine yer veriliyor.

Medyascope Ankara temsilcisi Hıdır Göktaş ve Ankara muhabiri Enes Berk Demirkol’un görüntüleri, asla unutulmaması gereken bu felaketin tarihe not düşülmesini amaçlıyor.

VI. YAKINDA

80. rapor incelememizin sonuna geldik!

“Rapora Göre” adlı canlı yayın programlarımızda uzmanlarla raporlar üzerine konuşuyoruz. YouTube kanalımıza abone olmayı ve paylaşarak bize destek olmayı unutmayın.

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bakın zâtınıza.

Rapor Bülteni Ekibi