#77 İLKE Vakfı | Eğitim İzleme Raporu 2022

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Önce kavramlar…

Okullaşma oranı, hayat boyu öğrenme, özel eğitim.

• Okullaşma Oranı: Bir ülkede okul çağındaki çocuk sayısıyla okula giden çocuk sayısı arasındaki oran.
• Hayat Boyu Öğrenme: Kişinin okulla sınırlı kalmadığı, hayatın her alanında gerçekleştirdiği yaş, sosyal statü, eğitim seviyesi fark etmeden eğitime devam edilebileceğini anlatan kavram.
• Özel Eğitim: Akranlarına kıyasla öğrenme yeterliliği bakımından farklılık gösteren bireylere verilen eğitim.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

İLKE Vakfı & EPAM

Eğitim Politikaları Araştırma Merkezi (EPAM), İLKE Vakfı alt kuruluşu olup Türkiye’nin dönüşüm sürecinde eğitim alanını izliyor. İLKE Vakfı’nın Eğitim Çalışmaları Grubu olarak faaliyete başlayan Merkez, 2021 yılından itibaren EPAM adı ile çalışmalarına devam ediyor. EPAM bünyesinde çeşitli konularda hazırlanan yayınları incelemek için tıklayınız.

III. METODOLOJİ

İstatistik, veri analizi, uzman görüşü.

Raporda MEB, TÜİK, YÖK ve bazı uluslararası kuruluşlar tarafından yayımlanan istatistikler ve alanlarında uzman akademisyen/ eğitimciler tarafından kaleme alınan yazılarla bir bütün halinde ele alınıyor. Konuyla ilgili genel görünümü yansıtmak adına 2016-2022 yılları arasında yayımlanan resmi veriler kullanılıyor. Raporun son kısmında ise eğitime erişim, eğitim ortamları, eğitimde eşitsizlikler gibi farklı konulara odaklanan uzmanların görüşlerine yer veriliyor.

IV. BULGULAR

Rapor bize ne söylüyor?

Okullaşma oranları.

• Raporda okul öncesi okullaşma oranında artış sağlandığı belirtiliyor. Okul öncesi öğretimde okullaşma oranı %90’ların üzerinde.
• Ortaöğretim öğrencilerinin önemli bir kısmı (yaklaşık %30) açıköğretime kayıtlı görünüyor.
• Ortaöğretim düzeyinde okullaşma oranı yükseliyor. Ortaöğretimdeki okullaşma oranları da %90’ları aşıyor.

Hayat boyu öğrenmenin adı yok.

• Raporda hayat boyu öğrenmeye ilişkin veriye ulaşılamadığına dikkat çekiliyor.
• Hayat boyu öğrenme imkan ve yöntemlerinin, salgın süresince çeşitlenmiş ve artmış olduğu öngörülmekle birlikte, hayat boyu öğrenmeye ilişkin güncel veriler, yurt içi ve yurt dışındaki ilgili kurumlar tarafından yayımlanmıyor.

Özel eğitime bakış.

• Özel eğitime devam eden öğrenci sayısında (temel eğitim düzeyinde) artış görülüyor.
• Özel eğitimde okullaşma oranı oldukça düşük (yaklaşık %2,5). Bu oranın %15’ler düzeyinde olması bekleniyor.
• Özel eğitimde kız öğrenciler aleyhine bir durum söz konusu. Özel eğitimde kız öğrencilerle karşılaştırıldığında erkek öğrenciler 2 kat fazla okullaşıyor.

Eğitime ayrılan bütçe azalıyor.

• Bütün kademelerde öğrenci başına düşen harcamada ve öğretmen maaşlarında dolar kuru esas alındığında önemli bir azalma görülüyor.
• Salgın sebebiyle oluşan öğrenme kayıpları için etkili bir telafi politikası geliştirilemediği tespit ediliyor.

Yükseköğretim mezun sayısı artıyor.

• Yükseköğretimde öğrenci sayısı artmaya devam ediyor.
• Yükseköğretimde yabancı öğrenci sayısı bakımından uluslararasılaşma devam ediyor.
• Salgın döneminde düşen yabancı öğrenci sayısında 2022 yılı itibariyle önemli bir artış görülüyor.
• Lise ve üstü mezunlarının oranı, lise altı mezun oranına göre artıyor. Son 6 yılda 25-64 yaş arası nüfusta lise ve üstü mezun sayısının lise altı mezun sayısına oranı %60’lardan %85’lere çıkıyor.
• Ne eğitimde ne istihdamda olan çocuk sayısında düşüş trendi devam ediyor.
• Ne eğitimde ne istihdamda olan çocuk sayısındaki düşüşün gerçek bir düşüş olup olmadığı, salgının oluşturduğu derin eşitsizliklerin bu düşüşteki etkisi incelenmesi gerektiği belirtiliyor.

Okullaşma oranları.

• Derslik başına düşen öğrenci sayısı artıyor.
• Okul öncesi ve ortaöğretimde yükselen okullaşmanın gerektirdiğiyatırımın yapılmadığı ifade ediliyor.
• Yatılı, taşımalı ve burslu öğrenci sayıları azalıyor.
• Öğretmen başına düşen öğrenci sayısı artıyor. Okul öncesi ve ortaöğretim düzeyinde öğretmen başına düşen öğrenci sayısında %25’lere varan bir yükselme yaşanıyor.
• Öğretmenlerin yaşları ve eğitim yılları yükselmeye devam ediyor. 2022 yılında da lisansüstü mezun öğretmen sayısı artmaya devam ederken öğretmen yaş ortalaması da yükseliyor.

Okullaşma oranlarının bölgesel dağılımı.

• Temel eğitimde, ilk ve orta okul düzeyinde okullaşma oranları Türkiye genelinde önemli ölçüde eşit olsa da ortaöğretim ve okul öncesi okullaşma oranları bölgelere göre farklılık gösteriyor.
• Özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgelerinde okullaşma oranlarının anlamlı derecede düşük olduğu görülüyor.

Öğretmenlerin mesleki gelişimi ve sendika üyelikleri.

• Eğitimci sendikalarının üye sayılarının %11 düzeyinde arttığı tespit ediliyor. Artışın büyük oranda en fazla üyesi olan sendika dışındaki sendikalara yönelik olduğu görülüyor.
• 49 eğitimci sendikasından ilk dört sıradaki sendikanın toplam üye sayısı, %95 iken, diğer 45 sendikanın toplam üye sayısı % 5 düzeyinde.
• Eğitimin niteliğini artırmaya yönelik politikalar, alt yapının iyileştirilmesi ve eğitim ortamlarının güçlendirilmesine yönelik oluyor.
• Öğretmenlerin meslek gelişimlerine yönelik politikalarda merkeziyetçi anlayış korunuyor. Aynı zamanda yerel imkanların harekete geçirilmesini sağlayacak yaklaşımlar uygulamaya geçiriliyor.
• Kendine özgü okul bazlı bütçesi olan çalışmalar ile öğretmenlerin mesleki gelişimlerini sağlamaya yönelik yeni uygulamalar hayata geçiriliyor. (Okul Temelli Mesleki Gelişim, Mesleki Gelişim Toplulukları, Öğretmen-Yönetici Hareketlilik Program, ÖBA vb.)
• 2022 yılı boyunca oldukça kapsamlı konuların gündemde olmasına rağmen girişimlerin sadece ücret iyileştirmesine yönelik olduğuna dikkat çekiliyor. (Gündeme gelen konular: Kariyer yönetmeliği ve kariyer sınavı gibi mesleği güçlendirmeye yönelik politikalar ve kararlar)
• Covid-19 salgının Türkiye politika gündeminde yer almadığına dikkat çekiliyor. Rapora göre salgının eğitim alanındaki etkilerine yönelik Türkiye’nin de içinde bulunduğu uluslararası zirve ve toplantılar yapılmış olmasına rağmen Türkiye’de eğitimin orta vadede dönüşüme yönelik tartışmalar gündeme getirilmiyor.

V. YAKINDA

77. rapor incelememizin sonuna geldik!

“Rapora Göre” adlı YouTube canlı yayın programlarımızda uzmanlarla raporlar üzerine konuşuyoruz. Abone olmayı ve paylaşarak bize destek olmayı unutmayın!

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bakın zâtınıza.

Rapor Bülteni Ekibi