#73 TÜRKONFED | 2023 Kahramanmaraş Depremi Afet Durum Raporu

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Önce kavramlar…

KOBİ, OSB, GSYH, Altyapı

• KOBİ: Yıllık hasılatı 250 milyon lirayı aşmayan, küçük ve orta büyüklükteki işletmelere verilen isim.
• OSB: Organize sanayi bölgesi. Mal ve hizmet üretim alanlarının toplandığı alan.
• GSYH: Bir ülke tarafından belirli bir zamanda üretilen ve satılan tüm ürün ve hizmetlerin piyasa değerine verilen isim. Genellikle ülkelerin ekonomik sağlığını ölçmekte kullanılıyor.
• Altyapı: Bir kentte bulunan elektrik, su, ulaşım, telefon ve kanalizasyon gibi hizmetlerin bütünü.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

TÜRKONFED Kurumsal Logo

TÜRKONFED

Bölgesel ve sektörel iş dünyası temsil örgütlerinin çatı kuruluşu olan Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED), gönüllülük esasıyla kurulmuş bağımsız bir sivil toplum kuruluşu.

İş insanlarının üye olduğu kurumun çatısı altında 26 bölgesel, 4 sektörel olmak üzere 30 federasyon, 284 dernek ve 50 bine yakın şirket bulunuyor.

Kahramanmaraş Depremi öncesinde de afet konusunda birçok çalışma yürüten kurumun “Sektörler İstanbul Depremine Ne Kadar Hazır?” adlı raporunu ve diğerlerini buradan inceleyebilirsiniz.

III. METODOLOJİ

Veri analizi, uzman görüşü

Raporda TÜİK, SBB ve UNDP gibi kurumların depreme yönelik verileriyle depremin sebep olduğu ekonomik hasar analiz ediliyor.

Raporun ilk bölümünde afet bölgesindeki şehirlerin verileri inceleniyor. Veriler üç başlık altında toplanıyor: Demografik veriler, milli gelir verileri ve ihracat rakamları.

İkinci bölümde ise bölgedeki hasar ve yeniden inşa maliyetlerinin tahminleri ele alınıyor. (Makroekonomik etkiler, maliyet tahminleri, altyapı hasarları ve OSB’deki hasarlar.)

IV. BULGULAR

Rapor bize ne söylüyor?

Enkazla yüzleşmek.

(i) Felaketin ardından: Ekonomik hasar ne boyutta?

• Kahramanmaraş Depremi, Marmara Depremi’nden mali olarak daha yıkıcı. (%68 oranla)
• Marmara Depremi’nin yarattığı hasar GSYH’ın %6.2’sine denk gelirken bu oran Kahramanmaraş Depremi’nde %10.3.

(ii) Eskisi gibi olur mu? Yeniden inşa maliyetleri.

• Rapora göre Kahramanmaraş Depremi sonrası ortaya çıkan konut masrafı 66.2 milyar dolar.
• Raporda enkaz kaldırma, geçici barınma ve yıkım maliyetinin 6 milyar dolar, yeniden inşa ve onarım maliyetinin 60.7 milyar dolar olduğu belirtiliyor. (Kaynak olarak Cumhurbaşkanlığı, Dünya Bankası ve UNDP’nin verileri gösteriliyor.)

(iii) Altyapı hasarları: ulaşım, elektrik, petrol ve doğalgaz.

Önce iyi haberler.

• Bölgedeki karayolu, demiryolu ve bunlara bağlı tünel ve viyadüklerde ağır hasarın olmadığı görülüyor.
• Raporda, ana enerji iletim hatlarındaki sorunların depremden 2 hafta sonra düzeltildiği, hasarsız ve az hasarlı binalara elektrik tesis edildiği belirtiliyor.
• Depremden sonra bölgedeki terminale petrol akışı durduruluyor ancak herhangi bir hasar olmadığı tespit edilince petrol akışı devam ediyor.
• Raporda, bölgedeki şehir su altyapı hatlarında oluşan hasarların %95’nin tamamlandığı ifade ediliyor.
• Depremle birlikte bölgedeki doğal gaz boru hatlarında patlamalar gerçekleştiği ve bölgeye gaz akışı kesildiği görülüyor. Raporda bu konudaki onarım çalışmalarının nispeten tamamlandığı belirtiliyor.
• Trafo noktaları ve elektrik dağıtım şebekelerinde ağır hasarlar mevcut.
• Bölgede 11.5 milyon mobil abone bulunuyor ve mobil iletişim tamamen kesilmese dahi aksaklıklar yaşıyor.
• Yüksek bölgelerde bulunan baz istasyonlarında ciddi bir hasar gözlenmiyor.
• Her 10 eğitim binasından 4’ünün hasar kontrolünden geçtiği belirtiliyor. Binaların %11’inin yıkılmış, ağır veya orta hasarlı olduğu, %31’nin de hafif hasarlı olduğu görülüyor.
• Eğitim kurumlarına ait binaların yapım ve onarım maliyetinin 2.11 milyar dolar.

(iv) Sanayi bölgeleri ne oranda etkilendi?

• Yaklaşık 5 OSB’den 1’i deprem bölgesinde yer alıyor. (%22) OSB’ler deprem sonrasındaki ekonomik canlanma için büyük bir öneme sahip.
• En çok hasar gören OSB’ler Kahramanmaraş’ta. Bölgedeki diğer OSB’lerin büyük bir kısmının hasar görmediği belirtiliyor.
• Deprem bölgesindeki büyük sanayi tesislerindeki fiziksel hasarlar daha telafi edilebilir durumdayken, küçük yerel üretim tesisleri ve hizmet sektöründe durumun daha ciddi olduğu gözlemleniyor.

Ne yapmalı?

Raporda, TÜRKONFED’in önerileri şöyle sıralanıyor:

• Hasar analizlerinin yapılmalı ve ekonomik toparlanma planları kamuoyu ile paylaşılmalı.
• Afete hazırlık planlamaları bilimsel bulgulara dayanarak yapılmalı.
• Kentsel dönüşümlerin kapsayıcılık ilkesiyle örtüşmesine dikkat edilmeli.
• Depremden etkilenen işletmeler için vergi ve prim borçlarına özel düzenleme getirilmeli.
• Hasar görmüş işletmelerin sigorta ile karşılayamadığı zararlar için finansal destek sağlanmalı.
• Barınma, sağlık ve eğitim hizmetlerinin sağlanmalı, bölgedeki memurlara teşvikler verilmeli.
• Bankaların depremzede firmalara kredi sağlanması teşvik edilmeli.
• Kentin sosyal ve tarihsel dokuları korunarak depreme dayanıklı şehir planlamalarının yapılmalı.
• Yeniden inşa ve ekonomik rehabilitasyon süreçlerinde piyasa ekonomisi baz alınmalı.

VI. YAKINDA

İLKE Vakfı‘nın hazırladığı; hukuk ve ekonomi temasıyla hazırlanan ve Türkiye’deki hukuk alanında yaşanan gelişmelerin ele alındığı “2022 Hukuk İzleme Raporu” adlı çalışmayı incelemek için not aldık.

İncelememiz yakında sizlerle.

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bakın zâtınıza.

Rapor Bülteni Ekibi