#64 TÜİK | İstatistiklerle Kadın, 2022

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Önce kavramlar…

Hanehalkı, istihdam, iş gücü, bakım emeği, toplumsal cinsiyet eşitliği

• Hanehalkı: Bir çatı altında yaşayan ve ortak mali kararlar alan, ya da başkalarının aldığı kararlara tabi olan bütün kişiler.
• İstihdam: Bireyin çalışma gücünün, işveren tarafından bir iş pozisyonunda kullanılması ve karşılığında ücret veya benzeri bir ödeme alması, işe alım ve çalıştırma süreci.
• İş gücü: Bir ekonomide mevcut olan ve çalışma potansiyeline sahip olan insanların toplamı.
• Bakım emeği: Kişinin başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak, destek sağlamak veya yardım etmek için harcadığı zaman, çaba ve enerji. Genellikle aile üyeleri, yaşlılar, çocuklar, engelliler veya hastalar gibi bağımlılık veya yardıma ihtiyaç duyan bireylerin günlük yaşamlarını desteklemek için verilen emek türü. (Örneğin: Günlük temel ihtiyaçların karşılanması, kişisel bakım, ev işleri, sağlık kontrolü, duygusal destek ve iletişim)
• Toplumsal cinsiyet eşitliği: Cinsiyetler arasında her alanda eşit haklara, fırsatlara ve değerlendirmeye sahip olma ilkesi. Bu ilke, cinsiyet temelinde ayrımcılığın ortadan kalkması ve toplumun her kesiminin adil bir şekilde güçlendirilmesini amaçlar.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

Türkiye İstatistik Kurumu / TÜİK

TÜİK, ülkenin çeşitli alanlarında ihtiyaç duyulan veri ve bilgilerin toplanması, istatistiksel analizlere tabi tutulması ve kamuoyuyla paylaşılması amacıyla bireylerden, hanelerden ve işyerlerinden araştırmalar ve sayımlar yoluyla verileri topluyor. Bu verileri istatistiksel bilgilere dönüştürerek, karar alma süreçlerinde kullanılabilir hale getiriyor ve kamuoyuna sunuyor.

III. METODOLOJİ

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri Veri Seti ve Birleşmiş Milletler (BM) tarafından kabul edilen Minimum Gösterge Seti gibi kaynaklarla toplumsal cinsiyet istatistiklerini sunuyor. Bu göstergeler, ulusal ve uluslararası düzeyde karşılaştırılabilir bilgiler sağlıyor.

Rapor, TÜİK tarafından yürütülen;

• Hanehalkı iş gücü araştırması,
• Yaşam memnuniyeti araştırması,
• Türkiye aile yapısı araştırması,
• Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırmalarının istatistiklerinden

ve

• Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları,
• Ulusal eğitim istatistikleri veri tabanı,
• Türkiye Büyük Millet Meclisi verileri,
• Dışişleri Bakanlığı verileri,
• Yükseköğretim istatistikleri,
• Evlenme istatistikleri ve
• Boşanma istatistiklerindeki

verilerin cinsiyete göre incelemelerinin derlenmesiyle oluşturuluyor.

IV. BULGULAR

Rapor bize ne söylüyor?

Raporda genel olarak kadınların sosyal ve ekonomik durumlarını iyileştirmek için çok paydaşlı çalışmaların yürütülmesi ve olumsuz göstergelerin düzeltilmesi gerektiği vurgulanıyor.

• 2022 yılında Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminin (ADNKS) verilerine göre Türkiye nüfusunun yarısını kadınlar oluşturuyor.
• Kadınlar erkeklerden daha uzun yaşıyor. Kadın nüfusun oranı 60-74 yaş grubunda %52,5, 75-89 yaş grubunda %59,3 ve 90 yaş ve üzerinde %72,4.

Eğitime katılımda kadın oranları artıyor.

• Bir eğitim düzeyini tamamlayanların oranı 2008 yılında kadınlarda %72,6, erkeklerde %89,8 iken 2021 yılında bu oran kadınlarda %87,3 ve erkeklerde %97,1.
• Yüksek öğretim mezunu olan 25 ve üzeri yaştaki kadın nüfus oranı %20,9 iken erkek nüfus oranı %25,1.
• Okur yazar olmayan 25 ve üzeri yaştaki kadın oranı %6,1 iken erkeklerde bu oran %1.

Kadınların istihdam oranı erkeklerin yarısından daha az.

• Hanehalkı İşgücü Araştırmasının 2021 verilerine göre 15 yaş ve üzeri yaştaki istihdam oranı kadınlarda %28 iken erkeklerde %62,8.
• Trabzon, Ordu, Rize, Artvin, Giresun bölgesi en yüksek kadın istihdam oranına sahip. En düşük kadın istihdam oranı ise Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt bölgesinde.
• Yarı zamanlı çalışan kadınların oranı kadınlarda %16,4 iken erkeklerde bu oran %7.
• 25-49 yaş grubunda 3 yaşın altında çocuğu olan kadınların istihdam oranı %26,1 iken erkeklerde ise bu oran %89,1.
• 15 yaş ve üzeri yaştaki işgücüne katılım oranı kadınlarda %32,8 iken erkeklerde %70,3.
• Çalışan kadınların %67,5’i işe geliş-gidiş için harcadıkları zamandan memnun durumda.

Kadınların eğitim seviyesi arttıkça iş gücüne katılım oranları da artıyor.

• Lise mezunu olan kadınların işgücüne katılma oranı %32,5 iken yükseköğretim mezunu kadınların işgücüne katılma oranı %67,6.
• 2022 yılında kadın büyükelçi oranı %27,2.
• Kadın milletvekili oranı %17,3. (Bu oran 2023 genel seçimi sonrasında %19,83 oldu.)

Üst kademe kadrolarda kadın oranları az.

• Akademide öğretim görevlisi kadrolarındaki kadın-erkek oranında eşitlik sağlansa da kadın profesör sayısı erkek profesör sayısından oldukça düşük.
• Yükseköğretimdeki kadın profesör oranı 2021-2022 öğretim yılında %33,2. Doçent kadrosunda görev alan kadın oranı %40,2 ve öğretim görevlisi kadrosunda görev alan kadın oranı %50,8.
• Kadınlar yönetici pozisyonlarında erkeklere oranla daha az yer alıyor. (%20,7)

Kadının çalışması ile ilgili algılar.

• Türkiye aile yapısı araştırmasına göre kadının çalışması ve sosyal hayata katkı sağlaması erkekler ve kadınlar tarafından değerli bulunuyor.
• Erkeklerin %56’sı aile geçimi için zorunlu değilse kadının çalışmaması gerektiğini düşünüyor.
• Sağlıklı bir aile hayatı için kadının düzenli bir işi olmalıdır diyen kadınların oranı erkeklerden %14,7 fazla.

Kadınlar erkeklere göre daha erken yaşta evleniyor.

• 2022 yılında ilk kez evlenen kadınların ortalama evlenme yaşı 25,6 iken erkeklerde 28,2.
• Kadınların ortalama ilk evlenme yaşının en yüksek olduğu il Tunceli ve en düşük olduğu il Ağrı.
• Kadınlar genelde kendilerinden yüksek ya da eşit eğitim seviyelerinde insanlarla evleniyor. (%82,2)
• 2022 yılında kesinleşen boşanma davalarında çocukların velayeti yüksek oranla anneye veriliyor. (%75,7)

Ev işlerinde eşitlik yok.

• Aile yapısı araştırması sonuçlarına göre aylık faturaların ödenmesi ve küçük bakım, onarım, tamir işleri dışında ev işlerini büyük oranla kadınlar yapıyor.
• Hane içerisindeki erkekler çocuk bakımından neredeyse hiç sorumlu değil. (%2,3)
• Çamaşır ve bulaşıkları (makineyle bile olsa) %85,6 oranıyla kadınlar yıkıyor.

Kadınlar interneti erkeklere göre daha az kullanıyor.

• Kadınların internet kullanım oranı %80,9 iken erkeklerde bu oran %89,1.
• İnternet üzerinden mal veya hizmet siparişi verme ya da satın alma oranı erkeklerde kadınlara kıyasla daha yüksek.

Gece yalnız yürürken kadınlar erkeklere göre daha güvensiz hissediyor.

• Kadınların %30,4‘ü yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini güvensiz hissediyor. (Bu oran Norveç’te %9,9 ve Almanya’da %37,4)
• Kadınların %51,1‘i yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini güvende hissediyor.
• Kadınlar evde yalnızken erkeklere oranla kendilerini daha güvensiz hissediyor.

V. BİR YAYIN

Depremde Kadın Olmak

VI. BİR GÖRÜŞ

Zeynep Çavuşoğlu yazdı.

Toplumsal cinsiyet eşitliği için eşit bakım emeği: Daha iyi bir gelecek, daha insancıl bir toplum!

Türkiye’de eğitimde son on yılda kadın-erkek arasındaki fark kapanıyorken çeşitli alanlarda cinsiyet eşitsizliği sürüyor.

İstihdam ve iş gücüne katılımda kadın oranlarının erkek oranlarından oldukça düşük olması kadınların daha fazla istihdam edilebilmesi için yeni politikaların oluşturulması gerektiğini gösteriyor.

Kadınların erkeklerden daha fazla yarı zamanlı olarak çalışıyor olması ve kadın istihdam oranlarının düşüklüğü, çocuk bakımının kadınlar tarafından üstleniliyor olmasına veya ev işlerinde kadınların üstündeki yükten kaynaklandığı anlamına geliyor.

İş bitiminde eve geldiklerinde kadının evdeki ikinci vardiyası haline gelen ev işleri ve çocuk bakımı, kadınları çalışma hayatından uzaklaştırıyor.

Raporda belirtildiği üzere kadınların yarısına göre düzenli bir işte çalışıyor olmak sağlıklı bir aile hayatını da sağlıyor. Bu sebeple sağlıklı bir aile hayatı için ve dolayısıyla da daha sağlıklı bir toplum için öncelikle kadınların daha fazla istihdam edilmesi ve bunun için de hane içerisinde eşit iş bölümü yapılması gerekiyor. Bu perspektifle kamu politikalarının bakım emeğinde eşitliği teşvik etmesi ayrıca önem arz ediyor.

VII. YAKINDA

Arayüz Kampanyası tarafından hazırlanan “Türkiye’de Gençlerin Siyasete Katılımı: Engeller ve Deneyimler” adlı raporu not aldık. İncelememiz yakında sizlerle.

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bakın zâtınıza.

Rapor Bülteni Ekibi