#62 MAZLUMDER | Sahipsiz Başıboş Köpekler Raporu

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Önce kavramlar…

Hayvan refahı, hayvan hakları, kist hidatik.

• Hayvan refahı: Bir hayvanın içinde yaşadığı koşulların üstesinden gelebilmesi durumu. Bir hayvan sağlıklıysa, rahatsa, iyi besleniyorsa, güven içindeyse, türüne özgü davranış biçimlerini sergileyebiliyorsa, korkmuyorsa, ağrısı yoksa ve stres altında değilse refah içinde olduğunu söylemek mümkün.
• Hayvan hakları: Hayvanların tümünün/bir kısmının kendilerine ait bir özerkliğe sahip oldukları ve acıdan kaçınma gibi temel çıkarlarının tıpkı insanların temel çıkarlarının korunduğu gibi korunması gerektiğini ifade eden hak türü. Raporda, uluslararası metinlerde yer alan “hayvan refahı” ifadesinin, Türkiye’deki tercüme metinlerde “hayvan hakları” olarak yanlış tercüme edildiği vurgulanıyor.
• Kist hidatik: Sıklıkla köpeklerin ince bağırsağında yaşayan parazitlerin köpek dışkısı yoluyla çiğ tüketilen/ iyi yıkanmamış meyve ve sebzeler veya kirli içme sularından insanlara bulaşması sonucu oluşan hastalık.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği

Kısaltma: MAZLUMDER

28 Ocak 1991 tarihinde kurulan MAZLUMDER, insan haklarını hiçbir ayrım gözetmeksizin tüm insanlar için çifte standartsız bir temelde savunmayı amaçlıyor. Dernek tarafından hazırlanan ve farklı kapsamlardaki hak ihlallerini konu edinen çalışmalara ulaşmak için tıklayınız.

III. METODOLOJİ

Literatür, istatistik, örnek vakalar.

Raporda öncelikle başıboş köpek sorunu çerçevesince ele alınan ulusal ve uluslararası mevzuat ve uygulamalar inceleniyor. Sonrasında ise örneklendirmeler ile başıboş sokak köpekleri sebebiyle yaşanan hak ihlalleri ele alınıyor.

Yaşanan ihlaller dört başlığa ayrılıyor:

• Türkiye basınına yansıyan ihlaller,
• sağlık hakkı bakımından yapılan incelemeler,
• çocuk haklarına dair yaşanan ihlaller,
• engelli kişilerin haklarına dair yaşanan ihlaller.

IV. BULGULAR

Rapor bize ne söylüyor?

Ülkelerin meseleye yaklaşımları.

• Raporda, Türkiye kamuoyunda sıklıkla referans olarak gösterilen ve zaman zaman tartışmalara konu olan Hayvan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin UNESCO tarafından deklare edilmediği ve BM tarafından kabul edilmediği vurgulanıyor.
• 1987 yılında imzaya açılan “Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi” İtalya ve Hollanda tarafından imzalanmış durumda.
• Anlaşmada, “başıboş hayvan sayısının soruna yol açtığını düşünülürse, ağrı, acı ve ızdırap çekmelerine sebep vermeyecek şekilde hayvanların sayılarını azaltmak için uygun yasal ve idari tedbirleri almakla ülkelerin yükümlü kılındığına” dair bir madde bulunuyor.
• İngiltere’de toplanan başıboş köpekler 7 gün boyunca bakımevinde tutuluyor, bu sürede sahiplenilmeyen köpekler ya hayvan refahı kuruluşlarına gönderiliyor ya da uyutma işlemi uygulanıyor.
• Almanya’da her şehirde “tierheim” adı verilen kuruluşlar sahipsiz köpekleri toplayarak bakımlarını sağlıyor. Almanya’da hayvanlara ancak çok ağır bir acıdan kurtulması amacıyla uyutma uygulanabiliyor.
• Rapora göre Portekiz’de kamu sağlığı önceleniyor. Başıboş hayvanların sayısında kamu sağlığını tehdit edecek şekildeki artış olması, itlafa sebep olarak gösterilebiliyor.
• ABD’de eyaletlerin kendi kanunlarına göre toplum sağlığını tehdit eden başıboş köpekler uyutuluyor. Bu sayı her yıl 3-4 milyon civarında.
• Kanada’da toplanan sahipsiz köpekler en az 5 gün boyunca tutuluyor ve busüre içinde bakımları yapılıyor. Bu süre içinde köpeğin sahibi varsa köpeği alması bekleniyor, köpek alınmazsa veya sahipsiz ise şehre ait oluyor. Şehir, köpeği sahiplendirebiliyor veya uyutabiliyor.

Başıboş köpekler dünya genelinde önemli bir gündem maddesi.

• Başıboş ve sahipsiz köpeklerin oluşturduğu durum birçok temel hakkı ihlal ediyor. (Yaşam, sağlık, güvenlik, maddi varlığını ve vücut bütünlüğünü koruma ve çevre hakkı vb.)
• Dünyada her yıl yaklaşık 35 bin insan köpek saldırıları sonucu hayatını kaybediyor.
• Dünya Sağlık Örgütü tahminlerine göre ise sadece kuduz kaynaklı ölümlerin sayısı her yıl 40 bin ila 70 bin civarında.
• En çok çocuklar etkileniyor. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri verilerine göre, 0-4 yaş arası çocuklar köpek ısırma vakalarını en çok yaşayan yaş grubunda.
• Köpek kaynaklı trafik kazaları azımsanamayacak boyutta. İspanya’da 14 bin km2 ’lik bir sahada yapılan çalışmada, sadece iki yılda köpek kaynaklı 496 trafik kazası meydana geldiği tespit edildiği belirtiliyor.
• Sokak köpeklerinin insanlara ilk ve en büyük zararı ısırıklar yoluyla gerçekleşiyor. Köpek ısırıkları sonucu enfeksiyon nedeniyle her 10 kişiden 6,7’si her yıl hayatını kaybediyor.

Popülasyon kontrol edilemiyor, sorun giderek büyüyor.

• Rapora göre başıboş köpekler konusunda resmî kurumlarca bir rapor tutulmuyor.
• Medyaya yansıyanlar dışındaki ölüm ve yaralanmalar net sayı ile ifade edilemiyor. Başıboş köpeklerin sebep olduğu trafik kazası, kalp krizi, beyin kanaması gibi ölümlerin ise raporlarda “köpeklerin neden olduğu ölüm” gibi gösterilmediği vurgulanıyor.
• Haber kaynaklarından tespit edildiği kadarıyla sadece 2022 yılı başından Kasım ayına kadar Türkiye’de köpeklere dayalı nedenlerle 7’si çocuk 27 kişi hayatını kaybettiği belirtiliyor.

Sağlık hakkı bakımından konuya getirilen eleştiriler.

• Türkiye halen kuduz yönünden endemik bir bölge. Türkiye’de yılda 250.000 kuduz riskli temas bildirimi yapılıyor, yılda ortalama 1-2 kuduz vakası görülüyor.
• Kist hidatik, başıboş köpekler ve köpeklerin yanlış beslenmesi sonucu insanların hayatını tehdit eden hastalıklar arasında sayılıyor.
• Kuduz hastalığı, sokak köpeklerinden tilkilere, tilkilerden tekrar sokak köpeklerine bulaşıyor, bunun yanısıra yabani hayvanların saldırıları sonucu meralardaki çiftlik hayvanlarına bulaşıyor.
• 2015 yılında yayımlanan “Endemik Köpek Kuduzlarının Küresel Yükünü Tahminleme” adlı rapora göre, kuduz nedeniyle Türkiye’de yaklaşık 70 milyon dolar harcama yapılıyor.
• Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü verilerine göre kuduz riskli temas sayısı grafiği artış eğiliminde.
• 2017 yılında 9 yıl önceye göre kuduz vaka sayısı 4 kat artmış durumda. (2008 yılınca 408 olan kuduz vakası sayısının 2017 yılında 1.728)
• Raporda başıboş köpeklerin diğer hayvanların da refahını ihlal ettiği belirtiliyor. 96 memeli hayvan türünün, 78 kuş türünün, 22 sürüngen türünün ve 3 amfibi türünün başıboş köpeklerden olumsuz şekilde etkilenerek nesillerinin tehlikeye girdiği vurgulanıyor.

Çocuk haklarının ihlali.

• Türkiye’nin de tarafı olduğu Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin başıboş köpekler sebebiyle pek çok kez ihlal edildiği kaydediliyor.
• Çocuk parklarının, mesire alanlarının, normal park ve bahçelerin köpekler tarafından istila edilmesinin, can güvenliği ve zoonotik hastalıklar bakımından önemli riskler taşıdığı ifade ediliyor.
• Türkiye’de pek çok ilde çocuklar için yapıldığı ifade edilen çocuk parklarının başıboş köpekler için barınak haline geldiği ifade ediliyor.

Engelli haklarının ihlali.

• Raporda özellikle engelli vatandaşların başıboş köpekler nedeniyle hak ihlallerine maruz kaldığı çeşitli örneklerle gerekçelendiriliyor.
• Türkiye Görme Engelliler Derneği Başkanı Fatih Karadayı’nın kendisi gibi diğer görme engellilerin de son zamanlarda sahipsiz köpeklerin saldırılarına maruz kaldığını gördükçe tedirgin olduklarını vurguluyor.
• Görme engellilerin kullandığı beyaz bastonların sesinden etkilenen köpeklerin bunu bir tehdit gibi algılayıp saldırganlaştığı ifade ediliyor. Pek çok görme engelli kişi ‘köpek savar’ gibi cihazlar yardımıyla kendilerini korumaya çalışıyor.

V. YAKINDA

Change.org tarafından hazırlanan“2022 Değişim Raporu” adlı raporu not aldık. İncelememiz yakında sizlerle.

İçeriklerimizi ve etkinliklerimizi kaçırmamak için buraya tıklayarak WhatsApp Topluluğumuza katılabilirsiniz.

Bülteni arkadaşlarınıza tavsiye ederek bize destek olabilirsiniz. 1.200 kişiye yalnızca 18 kişi kaldık!

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bakın zâtınıza.

Rapor Bülteni Ekibi