#30 Turkish WIN, XSIGHTS, TED Üniversitesi | 2022 Kadın ve İstihdam Araştırması

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Önce Kavramlar…

Toplumsal cinsiyet rolleri, X/Y/Z jenerasyonu, Babalık izni, Esnek çalışma.

• Toplumsal cinsiyet rolleri: Kadınlardan ve erkeklerden toplumun beklediği davranış kalıpları. Bu roller, erkek egemen sistem tarafından biçimlendirilmiş olduğundan süregelen kadın erkek eşitsizliği üzerine inşa edilmiş durumda.
• X/Y/Z jenerasyonu: Doğum yıllarına göre oluşturulan temel demografik sınıflandırma. X jenerasyonu, 1965-1980 seneleri arasında doğan insanları; Y jenerasyonu 1980-1995 seneleri arasında doğan insanları; Z jenerasyonu 1996-2015 seneleri arasında doğan insanları kapsıyor.
• Babalık izni: Memur ya da özel sektör çalışanı olan erkek kişinin eşinin doğum yapması halinde eşi ve bebeği ile vakit geçirebilmesi ve bakım desteği sağlayabilmesi için verilen ücretli izin türü.
• Esnek çalışma: Çalışanların mesai saatinin belli değil esnek olması üzerine kurulu çalışma sistemi.

II. ARAŞTIRMACI KURUM

Turkısh WIN, XSIGHTS Araştırma ve Danışmanlık ve TED Üniversitesi.

TurkishWIN, Türkiye ile aile, kültür ve profesyonel bağları olan kadınları bir araya getiren ilk uluslararası iletişim ağı. 2010 Kasım ayında kurulmuş. Oluşumun ana amacı; değişimci fikirleri güçlendirmek, Türk kadınının insan sermayesine programlar ve network ile destek vermek olarak tanımlanıyor.

2004 yılında Londra’da kurulan XSIGHTS Araştırma ve Danışmanlık bugüne kadar altı kıtada ve birçok sektörde çeşitli çalışmalar yapan uluslararası bir şirket. Şirket adındaki ‘X’ matematik formüllerindeki bilinmeyeni, ‘SIGHTS’ da görüşü ve öngörüyü temsil ediyor.

TED Üniversitesi; 2009 yılında Türk Eğitim Derneği’nin eğitim alanındaki 93 yıllık deneyimini yükseköğretim alanına taşıması kararı sonucu Ankara’da kurulmuş. Liberal eğitim felsefesini benimsemiş bir vakıf üniversitesi olarak hali hazırda Eğitim, Fen Edebiyat, İktisadi ve İdari Bilimler, Mimarlık, Mühendislik Fakülteleri, İngilizce Dil Okulu ve Lisansüstü Programlar Enstitüsü programlarında eğitim veriyor.

III. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ

Telefon anketi

Türkiye temsili olarak 1000 kişiyle görüşülüyor. 5 Şubat-22 Şubat 2022 tarihleri arasında telefon anketi yöntemi ile gerçekleştirilen görüşmeler ile toplanan veriler, kalite kontrollerinin ardından analiz ediliyor.

IV. BULGULAR

Genel Mitler

• Eğitim seviyesi artıkça, “bir çocuğa en iyi annesi bakar” ve “çalışan anne çocuğuna iyi bakamaz” ifadesine katılım azalıyor.
• Her 10 katılımcıdan 7’si “Bir çocuğa en iyisi annesi bakar” ifadesine katılıyor. (%67,4)
• Her 5 katılımcıdan 2’si “çalışan annenin çocuğuna bakamayacağı” konusunda hemfikir. (%39)
• Katılımcıların yarıdan fazlası annenin çalışması durumunda çocuğun anne sevgisinden mahrum kalacağını belirtiyor. (%53,4)
• Geleneksel roller ilkokul ve ortaokul mezunları arasında daha kuvvetli oluğu gözlemleniyor.
• “Ev içi işler ve çocuk bakımı annenin, eve para getirmek babanın işidir” ifadesine katılanlar azınlıkta. (%44,5)
• “Babanın çocuk bakımında rolü olmasa da olur” fikri çok karşılık bulmuyor. (%40,6)
• Kadınlar arasında “çalışan annenin çocuğuna iyi bakamayacağını” düşüncesi daha yaygın. (Erkeklerin bu önermeye katılma oranı %45 iken, kadınların oranı %61,1)
• Çalışmayan kadınların genel mitlere daha çok destek veriyor. Örneğin; “bir çocuğa en iyi bakar” ifadesine çalışamayan kadınların %81,4’ü destek verirken bu oran çalışan kadınlarda %60 düzeyinde.
• Z jenerasyonu genel mitlere diğer jenerasyonlara göre daha az inanıyor. Geleneksel roller ve çalışan annenin çocuğuna iyi bakamayacağı konularında ise diğer jenerasyonların tersine düşünüyor.
• Z jenerasyonun yarıya yakını “Ev içi işler, çocuk bakımı annenin, eve para getirmek babanın işidir” önermesine katılmıyor. (Bu oran Z jenerasyonunda %48,7, Y jenerasyonunda %25,3, X jenerasyonunda %18,6)
• AK Parti seçmeni genel mitlere daha çok destek veriyor. “Babanın çocuk bakımında rolü olmasa da olur” ifadesine katılanların oranı AK Parti seçmeni içinde %49,7.
• HDP seçmeni içerisinde “bir çocuğa en iyi annesi bakar” önermesine katılanlar azınlıkta. (%28,3) Bu oran diğer parti seçmenleri kıyaslandığında önemli oranda ayrışıyor.
• MHP seçmeni arasında “Anne çalışırsa çocuk anne sevgisinden mahrum kalır” ifadesine katılanlar çoğunlukta. (%71,6)

Yaygın Değerler

• “Eğer bir kadın, kocasından daha fazla para kazanıyorsa, bu durum evlilikte sorunlara yol açar” önermesi %41,4 ile yaygın değerler başlığı altında en çok desteklenen önerme.
•  Erkeklerin girişimcilik konusunda ve siyasi lider olma konusunda kadınlardan daha iyi olduğunu düşünenler azınlıkta. (Sırasıyla %37,4 ve %30,4)
• Katılımcıların çoğu “Üniversite eğitiminin kız çocuktan ziyade erkek çocuk için önemli olduğu” görüşüne katılmıyor. (%50,1)
• “Kadınlar evlendikten sonra çalışmamalıdır” önermesine katılanların azınlıkta kalıyor. (%25,9)
• Kadın ve erkek katılımcılar arasındaki en önemli düşünce farkı erkeklerin daha iyi siyasi lider/girişimci/iş insanı olması konusunda.
• Erkeklerden daha iyi siyasi lider olur görüşüne katılan erkeklerin oranı %45,4 iken kadınlarda bu oran %15,2.
• Erkeklerden daha iyi girişimci/iş insanı olduğu görüşüne katılan erkeklerin oranı 49,3 iken kadınlarda bu görüşe katılmayanların oranı %52,7.
• Çalışmayan kadınlar yaygın değerleri daha çok destekliyor. Örneğin; “Üniversite eğitimi, kız çocuktan çok erkek çocuk için önemlidir” önermesine çalışmayan kadınların %76,3’ü katılırken bu oran çalışan kadınlar arasında %26,7.
• Z jenerasyonu toplumsal cinsiyet rolleri hakkında düşüncelerde diğer nesillerden ayrışıyor.
• Z jenerasyonunun yarısından fazlası “Kadınlar evlendikten sonra çalışmamalıdır” önermesine katılmıyor. (%54,9) “Erkeklerden daha iyi girişimci/iş insanı olur” önermesine katılmayanların oranı %54,6.
• AK Parti ve MHP seçmeni yaygın değerlere daha fazla destek veriyor. Örneğin; AK Parti seçmeni içinden “Erkeklerden daha iyi girişimci/iş insanı olur” görüşüne katılanların oranı %45,4; “Eğer bir kadın, kocasından daha fazla para kazanıyorsa, bu durum evlilikte sorunlara yol açar” görüşüne katılanların oranı %47,4. Bu önermelere sırasıyla MHP seçmeni içinde katılanların oranı ise %57,7 ve % 51.
• “Genelde erkekler kadınlardan daha iyi siyasi liderler oluyorlar” önermesine katılmayanların oranı İYİ Parti seçmeni içinde %49,2 iken CHP seçmeni içinde bu oran %45,7.

İstihdam

• “Erkekler, ailelerinin ekonomik ihtiyaçlarını gidermek zorundadır” görüşü, bu başlık altında ele alınan önermelere göre %58,6 oran ile en çok destek alan önerme. Bunun karşı argümanı olarak nitelendirilebilecek “Kadın çalışarak ailesinin ekonomik ihtiyacını karşılamak zorundadır” ifadesine toplam katılım oranı ise %32,5.
• “Ülkede insanlar iş bulamıyorsa, çalışmak kadınlardan çok erkeklerin hakkıdır” ifadesine kadınların %45,5’i katılmazken; erkeklerin %37,7 si katılıyor. Aynı önermeye katılmayan çalışmayan kadınların oranı ise %55,3.

• “Erkekler ailelerinin ekonomik ihtiyaçlarını gidermek zorundadır” ifadesi kadınlar arasında çoğunlukla karşılık buluyor. (%74,3)
• Z jenerasyonunun yarıdan fazlası “Ülkede insanlar iş bulamıyorsa, çalışmak kadınlardan çok erkeklerin hakkıdır” ifadesine katılmıyor.
• Z jenerasyonu “Part-time çalışma kadınlar için uygundur” ifadesinde toplumun geri kalanı ile ters yönde düşünüyor. Bu ifadeye katılanların oranı X jenerasyonunda %48, Y jenerasyonunda %52,6 iken Z jenerasyonunda bu oran %33,6.
• İYİ Parti seçmenlerinin yarıdan çoğu “Part-time/yarı zamanlı çalışma kadınlar için uygundur” ifadesine katılmıyor.(%63,9) Ayrıca “Erkekler ailelerinin ekonomik ihtiyaçlarını gidermek zorundadır” ifadesine katılım oranı ise aynı seçmen grubunda %71,6.
• “Ülkede insanlar iş bulamıyorsa, çalışmak kadınlardan çok erkeklerin hakkıdır“, “Erkekler ailelerinin ekonomik ihtiyaçlarını gidermek zorundadır” ve “Kadın çalışarak ailesinin ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak zorundadır” önermeleri 4 yıl art arda düzenli olarak sorulmuş. 3 ifadeye verilen cevaplar kıyaslandığında tüm ifadelerde bir önceki yıla göre düşüş yaşandığı görülüyor.
• “Erkekler, ailelerinin ekonomik ihtiyaçlarını gidermek zorundadır” ifadesi %14’lük bir düşüş ile bir önceki yıla göre en çok değişen değer.

Babalık İzni

• Katılımcıların çoğu babalık izninden haberdar değil. (%66)
• Babalık izini hakkında bilgisi olanlar içinde babalık izni süresi talepleri ortalama 20 gün.

Covid-19 Dönemi ve Etkileri

• Salgın döneminde ev içindeki yükünün arttığını belirtenlerin oranı %51,8 iken bu dönemde ev içerisindeki iş paylaşımının arttığını belirtenlerin oranı %49,6.
• Salgın döneminde kadınların daha fazla işsiz kaldığını belirtenlerin oranı %45,3.
• Dünya genelinde salgın döneminde kadın liderlerin daha başarılı yönetim sergilediğini düşünenler azınlıkta. (%43,6)
• Bu dönemde ev içindeki yükünün arttığını belirten kadınların oranı %57,5 iken erkeklerde bu oran %46,1
• Y ve Z jenerasyonları, X jenerasyonuna göre salgın döneminde “iş paylaşımımız arttı” ifadesine daha fazla katılıyor.
• Bu dönemde ev içindeki yükünün arttığını belirten çalışmayan kadınların oranı (%72,5), çalışan kadınlara göre (%48,9) önemli oranda farklılaşıyor.

Kolaylaştırıcı Politikalar

• Katılımcıların, kadınların aile/bakım yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren tarafından bekledikleri kolaylaştırıcı politikalardan en sık dile getirileni esnek-kısa çalışma saatleri (%35,7). Bunu sırasıyla daha yüksek maaş (%8,9) ve daha fazla izin günü/daha esnek izin imkânı (%7,8) takip ediyor.
• Katılımcıların, erkeklerin aile/bakım yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren tarafından bekledikleri kolaylaştırıcı politikalardan en sık dile getirileni daha yüksek maaş (%26,6). Kadınlar için beklenen kolaylaştırıcı politikalarda ikinci sırada yer alan bu beklenti erkeklerde ilk sıraya taşınıyor. Bunu sırasıyla, esnek-kısa çalışma saatleri (%20,1) ve daha fazla izin günü/daha esnek izin imkânı (%8,4) takip ediyor.

V. GELECEK SAYIDA

Bülteni sevdiysen şayet abone olmayı ve arkadaşlarına tavsiye unutma.

Link burada.

Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle.

Hoşça bak zâtına.

Ömer Burak Tek & Şeyma Samur & Mansur Menteş & Ali Buğra Kara tarafından hazırlandı.